Katekeze 25 – Orasaun no Trindade 1

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 3 Marsu 2021

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Iha ita-nia dalan katekeze nian kona-ba orasaun, ohin no semana oin ita hakarak haree oinsá, iha Jezús Kristu, orasaun halo ita nakloke luan ba Trindade – ba Aman, ba Oan no ba Espíritu –, ba tasi luan Maromak nian katak Domin. Jezús mak loke Lalehan mai ita no projeta ita iha relasaun ho Maromak. Nia mak halo ida-ne’e: Nia loke ita ba relasaun ho Maromak Trindade: Aman, Oan no Espíritu Santu. Ne’e mak buat ne’ebé apóstolu João afirma, iha konkluzaun prólogu ninia Evanjellu nian: «Maromak, ema ida ladauk haree: Oan-Mane mesak, ne’ebé Maromak no horik iha Aman nia knotak, Nia mak revela» (1,18). Jezús revela mai ita identidade, identidade Maromak nian ida-ne’e, Aman, Oan no Espíritu Santu. Ita loos duni la hatene oinsá harohan: liafuan saida, sentimentu saida no linguajen saida mak apropriadu ba Maromak. Iha pedidu ne’ebé dixípulu sira dirije ba Mestre, ne’ebé ita hanoin hikas dalabarak durante katekeze sira-ne’e, iha ema nia lamas tun-sa’e tomak, ninia tentativa sira ne’ebé repete, dalabarak lahó susesu, atu dirije nia an ba Kriadór: «Na’i, hanorin ami harohan» (Lc 11,1).

La’ós katak orasaun hotu hanesan, no la’ós katak konveniente hotu: Bíblia rasik atesta orasaun barak nia rezultadu ladi’ak, ne’ebé hetan rejeisaun. Maromak karik dalaruma la kontente ho ita-nia orasaun sira no ita la konxiente tan kona-ba ne’e. Maromak haree ema sira ne’ebé harohan nia liman sira:  atu halo sai puru la presiza fase sira, sarak presiza mak halo abstinénsia husi hahalok aat sira. Saun Francisco harohan: «Nullu homo ène dignu te mentovare», katak “la iha ema ida dignu atu temi Ita” (Cantico di frate sole).

Maibé karik rekoñesimentu komovente liu kona-ba ita-nia orasaun nia pobreza nafunan iha senturiaun romanu nia ibun ne’ebé loron ida husu ba Jezús atu kura ninia atan ne’ebé moras (kf Mt 8,5-13). Nia sente la adekuadu liu: nia la’ó ebreu, nia ofisiál ida husi ezérsitu okupasaun nian ne’ebé hotu-hotu odeia. Maibé preokupasaun ba atan halo nia brani, no dehan: «Na’i, ha’i la soi atu ita tama iha ha’u-nia uma, maibé dehan de’it liafuan ida no ha’u-nia atan sei ehetan isin di’ak» (v. 8). Ne’e mak fraz ene’ebé ita repete iha liturjia eukaritika ida-idak. Halo diálogu ho Maromak mak grasa ida: ita laó soi, ita la iha direitu ida atu hatudu, ita “la’o kude’ik” ho liafuan idaa-idak no hanoin ida-idak… Maibé Jezús mak odamatan ne’ebé loke ita ba diálogu ho Maromak.

Tanba sá Maromak tenke hadomi ema? La iha razaun evidente, la iha proporsaun… Tanba loos duni nune’e mak iha parte boot mitolojia sira-nian la kontempla kazu iha-ne’ebé maromak ida preokupa ho ema sira nia moris; iha kontráriu, sira xateia no halo bosan, insignifikante liu. It hanoin ba Maromak nia fraze ba nia povu, repete iha Deuteronómiu: “Hanoin bá, povu ida-ne’ebé mak iha nia maromak sira besik ba sira, hanesan imi iha Ha’u besik ba imi?”. Maromak nia prosimidade ida-ne’e mak revelasaun! Filózofu ruma dehan katak, Maromak bele hanoin de’it an rasik. Loloos ita umanu sira mak buka atu impresiona divindade no halo ita-nia an haksolok ba nia matan sira. Husi ne’e mak dev’er “relijiaun” nian, ho prosisaun sakrifísiu sira-nian no devosaun sira atu oferese kontinuamente atu kose Maromak ida ne’ebé monok, Maromak indiferente ida. La iha diálogu. Jezús de’it, Maromak nia revelasaun molok Jezús ba Moisés, bainhira Maromak aprezenta an; Bíblia de’it mak loke dalan diálogu nian ho Maromak. Ita hanoin fali: “Povu ida-ne’ebé mak iha nia maromak sira besik ba nia hanesan ó iha Ha’u besik ba ó?”. Maromak nia prosimidade ida-ne’e mak loke ita ba diálogu ho Nia.

Maromak ida ne’ebé hadomi ema, ita sei nunka iha korajen atu fiar se ita la koñese Jezús. Koñesimentu Jezús nian halo ita komprende ida-ne’e, revela ida-ne’e mai ita. Ne’e mak eskándalu ita hetan grava iha ai-knanoik aman mizerikordiozu nian, eh iha ida bibi-atan ne’ebé ba buka bibi ne’ebé lakon (kf Lc 15). Ita labele hanoin ba istória ho tipu ne’e, ita labele mós komprende, se ita la hasoru Jezús. Maromak ida-ne’ebé mak dispostu atu mate ba ema sira? Maromak ida-ne’ebé hadomi nafatin no ho pasiénsia, hodi la hein ema hadomi fali nia? Maromak ida-ne’ebé aseita oan ida ne’ebé la iha liu gratidaun no husu atu antisipa liman-rohan no bá husi uma hodi gasta hotu (kf Lc 15,12-13).

Jezús mak revela Maromak nia fuan. Nune’e Jezús haktuir mai ita ho nia moris ho sasukat ida-ne’ebé Maromak sai Aman. Tam Pater nemo: Laiha ida mak Aman hanesan Nia. Paternidade ne’ebé sai prosimidade, kompaixaun no ternura. Ita keta haluha liafuan tolu ne’e, nu’udar Maromak nia estilu: prosimidade, kompaixaun no ternura. Ne’e mak modu atu esprime Ninia paternidade ho ita. Ita susar atu imajina no husi dook domin ne’ebé nakonu iha Santíssima Trindade, no oinsá profundidade benevolénsia resíproka akontese entre Aman, Oan no Espíritu Santu. Íkone orientál sira halo ita intui buat rua kona-ba mistériu ida-ne’e, orijen no ksolok ba universu tomak.

Liuliu susar mai ita atu fiar katak Maromak nia domin ne’e habelar, hodi mai to’o tasi-ibun umanu: ita mak meta ba domin ida ne’ebé labele tanesan iha rai. Katesizmu esplika: «Jezús nia umanidade santa mak dalan ne’ebé liuhusi Espíritu Santu hanorin ita atu harohan ba Maromak ita Aman» (n. 2664). No ida-ne’e mak grasa ita-nia fiar nian. Tebes duni ita labele hein vokasaun ida aas liu: Jezús nia umanidade – Maromak sai besik iha Jezús – nia halo Trindade nia moris rasik sai disponivel mai ita, Nia loke, Nia loke luan odamatan mistériu Maromak Aman, Oan no Espíritu Santu nia domin ida-ne’e.