Papa Francisco nia lia-menon molok Angelus 14 Fevereiru 2021

Maun no biin-alin sira, bondia!

Prasa furak ho loron! Furak!

Evanjellu ohin nian (kf Mc 1,40-45) aprezenta mai ita enkontru entre Jezús no ema ida moras-lepra. Leprozu sira ema konsidera foer no, tuir preskrisaun Lei nian, sira tenke hela iha li’ur husi sentru hela-fetin nian. Sira eskluidu husi relasaun umana, sosiál no relijioza hotu: porezemplu, sira labele tama iha sinagoga, labele tama iha templu, maski relijiozamente. Jezús fali, husik mane ne’e hakbesik nia, laran-sadia, no lolo nia liman mós no kona nia. Ida ne’e hanoin-labelek ba tempu ne’ebá. Nune’e, Nia realiza Liafoun Di’ak ne’ebé haklaken: Maromak halo an besik mai ita-nia moris, iha kompaixaun ba umanidade nia kanek no mai hamonu barreira ne’ebé hanetik atu moris relasaun ho Nia, ho ema seluk no ho ita an rasik. Nia halo an besik… Prosimidade. Imi hanoin didi’ak liafuan ida-ne’e, prosimidade. Kompaixaun: Evanjellu dehan katak Jezús haree leprozu, iha kompaixaun. No ternura. Liafuan tolu ne’ebé hatudu Maromak nia estilu: prosimidade, kompaixaun, ternura. Iha epizódiu ida-ne’e ita bele haree “tranzgresaun” rua ne’ebé hasoru malu: leprozu nia tranzgresaun ne’ebé hakbesik Jezús – no nia labele halo –, no Jezús ne’ebé, kompaixaun dudu, kona nia ho ternura atu kura nia – no nia labele halo. Sira rua hotu tranzgresór. Sira mak tranzgresór na’in rua.

Tranzgresaun dahuluk mak ida leprozu nian: maski preskrisaun sira Lei nian, nia sai husi izolamentu no la’o bá Jezús. Moras ne’e konsideradu nu’udar kastigu divinu, maibé iha Jezús, Nia bele haree oin seluk Maromak nian: la’ós Maromak ne’ebé kastiga, maibé Aman kompaixaun no domin nian, ne’ebé liberta husi salan no nunka esklui husi ninia mizerikórdia. Nune’e ema ne’e bele sai husi ninia izolamentu, tanba iha Jezús nia hetan Maromak ne’ebé partilla ninia terus. Jezús nia atitude atrai nia, dudu nia atu sai husi an rasik no konfia ba Nia ninia istória terus nian.

No husik ha’u-nia pensamentu ida ba amlulik di’ak barak ne’ebé iha atitude ida-ne’e: atrai ema, ema barak ne’ebé sente folin-laek, sente “iha rai-leten” tanba sira-nia salan sira… Maibé ho ternura, ho kompaixaun… Di’ak tebes konfesór sira-ne’e, ne’ebé la’ós xikote iha liman, maibé atu simu de’it, rona, no dehan katak Maromak di’ak no Maromak perdua nafatin, katak Maromak la kole atu perdua. Ba konfesór mizerikordiozu sira-ne’e ha’u ohin husu, ba imi hotu, atu halo aplauzu ida, iha-ne’e, iha Prasa, hotu-hotu. [aplauzu]

Tranzgresaun daruak mak Jezús nian: enkuantu Lei bandu atu kona leprozu sira, Nia sente kompaixaun, lolo liman atu kura nia. Ema ruma bele dehan: nia halo salan, nia halo buat ne’ebé lei bandu, nia tranzgresór ida. Loos duni, nia tranzgresór ida. Nia la limita an ba liafuan sira de’it, maibé kona nia. No kona ho domin signifika partilla mós kanek sira. Ho jestu ida-ne’e, Jezús hatudu Maromak ne’ebé la’ós indiferente, la hela iha “distánsia seguransa nian”; loloos, nia hakbesik ho kompaixaun no kona ita-nia moris atu kura ho ternura. Ne’e mak Maromak nia estilu: prosimidade, kompaixaun no ternura. Maromak nia tranzgresaun; iha sentidu ne’e nia tranzgresór boot ida.

Maun no biin-alin sira, ohin mós iha mundu ita-nia maun-alin barak terus moras ida-ne’e, Hansen nia moras, eh tanba moras sira seluk no kondisaun sira iha-ne’ebé liga ho prejuizu sosiál ida. “Ida-ne’e ema maksalak!”. Imi hanoin ba momentu ne’ebá (kf Lc 7,36-50) bainhira tama iha festa han-hemu feto ne’ebé fakar Jezús nia ain ho mina-morin. Sira seluk dehan: “Maibé se nia profeta ida nia konxiente, nia sei hatene sé mak feto ne’e: sala-na’in ida”. Desprezu. Maibé Jezús simu, agradese tan: Ó-nia salan sira hotu hetan ona perdaun”. Jezús nia ternura. No prejuizu sosiál atu hadook ema ho liafuan: “Ida-ne’e foer ida, ida-ne’e maksalak ida, ida-ne’e lohidór ida…”. Sín, dalaruma loos, maibé keta julga molok. Ita ida-idak bele akontese katak esperimenta kanek sira, frakasu sira, terus sira, egoízmu sira ne’ebé taka ita ba Maromak no ba ema seluk, tanba salan taka ita iha an rasik, tan moe, tan umillasaun sira, maibé Maromak hakarak loke fuan. Iha buat sira-ne’e hotu nia oin, Jezús haklaken mai ita katak Maromak la’ós ideia ida eh doutrina abstrata ida, maibé Maromak ne’ebé “kontamina an” ho ita-nia umanidade ne’ebé kanek no la ta’uk atu iha kontaktu ho ita-nia kanek sira. “Maibé padre, ita dehan saida mak ne’e? Katak Maromak kontamina an?”. La’e, la’ós ha’u mak dehan, Saun Paulo mak dehan: nia halo an salan (kf 2 Cor 5,21). Nia ne’ebé la’ós sala-na’in, ne’ebé labele halo salan, sai salan. Haree bá oinsá Maromak kontamina an atu hakbesik mai ita, atu iha kompaixaun no atu halo ema komprende ninia ternura. Prosimidade, kompaixaun no ternura.

Atu respeita regra sira reputasaun di’ak nian no kostume sosiál sira, ita dalabarak halo nonook terus eh hatais máskara sira ne’ebé haksumik sira. Atu halo  kálkulu sira ita-nia egoízmu nian eh lei interiór sira ita-nia ta’uk sira-nian enkuadra, ita la envolve an demais iha ema seluk nia terus.Iha kontráriu, mai ita husu ba Na’i, grasa atu moris “tranzgresaun” rua Evanjellu ohin nian. Ida leprozu nian, atu ita iha aten-brani atu sai husi ita-nia izolamentu no, envezde hela iha ne’ebá atu hanoin an no eh tanis ba ita-nia frakasu sira, lamentasaun sira, ita bá Jezús nu’udar ita-nia an rasik: “Na’i, ha’u hanesan ne’e”. Ita sei sente hakohak, Jezús nia hakohak furak liu. No Jezús nia tranzgresaun: domin ida ne’ebé halo ita hakat liu konvensaun sira hotu, ne’ebé halo ita supera prejuizu no ta’uk atu kahur ho ema seluk nia moris. Ita aprende atu sai “tranzgresór sira” hanesan na’in rua ne’e: hanesan leprozu no hanesan Jezús.

Atu Virjen Maria akompaña ita iha dalan ida-ne’e, nia ne’ebé ita invoka iha orasaunAngelus nian.