Katekeze 17– Bensan

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 2 Dezembru 2020

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Ohin ita para iha dimensaun esensiál ida orasaun nian: bensan. Ita kontinua ita-nia reflesaun kona-ba orasaun. Iha narrasaun kriasaun nian (kf Gen 1-2) Maromak kontinuamente fó bensan ba moris, nafatin. Nia fó bensan ba balada sira (1,22), fó bensan ba mane no feto (1,28), ikusmai fó bensan sábadu, loron hamahan an nian no haksolok nian ba kriasaun tomak (2,3). Maromak mak fó bensan. Iha pájina dahuluk sira Bíblia nnian iha repetisaun kontínua bensan dira-nian. Maromak fó bensan, maibé ema sira mós fó bensan, no ita deskobre sedu katak bensan iha kbiit espesiál, ne’ebé akompaña ema ne’ebé simu nia moris tomak, no dispoin ema nia fuan atu husik Maromak muda nia (Conc. Ecum. Vat. II, Cost. Sacrosanctum Concilium, 61).

Nune’e, iha mundu nia hahú iha Maromak ne’ebé “dehan di’ak” [bem-dizer], ‘bene-dice, dice-bene’. Nia haree katak nia liman nia obra hotu di’ak no furak, no bainhira ema to’o mai, kriasaun sai kompleta, nia rekoñese katak «di’ak liu» (Gen 1,31). Husi ne’e mai oin lakleur de’it beleza ne’ebé Maromak marka iha ninia obra muda, no ema sai kriatura dejenerada, ho kapasidade atu habelar aat no mate iha mundu; maibé la iha buat ida bele kansela Maromak nia marka dahuluk, marka ida ne’ebé Maromak nia bondade tau iha mundu, iha natureza umana, iha ita hotu: kapasidade atu fó bensan no realidade simu bensan. Maromak la halo erru ho kriasaun no lae mós ho ema nia kriasaun. Mundu nia esperansa tau tomak iha Maromak nia bensan: Nia kontinua hadomi ita, Nia uluk, hanesan poeta Péguy,[1] hateten, kontinua hein ita-nia di’ak.

Maromak nia bensan boot mak Jezús Kristu, nia mak Maromak nia don boot, ninia Oan. Ne’e mak bensan ida ba umanidade tomak, bensan ida ne’ebé salva hotu-hotu. Nia mak Liafuan rohan-laek ne’ebé Aman hodi fó bensan mai ita «enkuantu ita sei sala-na’in» (Rm 5,8) S. Paulo dehan: Liafuan hola isin no oferese mai ita iha krús.

Saun Paulo proklama ho emosaun Maromak nia domin nia planu no dehan nune’e: «Rahun diak, ita-Na’i Jezús Kristu nia Aman, ne’eb’e haraik bensan mai ita ho bensan espirituál iha lalehan iha Kristu. Nia hili ita iha Nia molok mundu nia kriasaun atu sai santu no sala-laek iha ninia oin iha karidade, hodi predestina mai ita atu sai ninia oan fudin sira iha Jezús Kristu, tuir ninia planu domin ninia hakaran nian, ba ninia hahí iha nia grasa nia nabilan, ne’ebé nia  haraik iha nia Oan doben» (Ef 1,3-6). La iha salan ida bele kansela kompletamente Kristu nia ilas iha ita ida-idak. La iha salan ida  bele kansela ilas ne’ebé Maromak haraik mai ita. Kristu nia ilas. Salan bele desfigura nia, maibé la hasai husi Maromak nia mizerikórdia. Ema sala-na’in ida bele hela iha ninia salan ba tempu barak, maibé Maromak iha pasiénsia to’o rohan, hodi hein katak ikusmai nia fuan loke no muda. Maromak hanesan aman di’ak ida no inan di’ak ida, Nia mós inan di’ak ida: sira nunka para atu hadomi sira-nia oan, maski nia sala oinsá bá, nafatin. Inan barak halo fila atu tama ba haree sira-nia oan ne’ebé dadur: sira la para atu hadomi oan no sira hatene katak ema ne’ebé liu iha bis hanoin: “Ah, ida-ne’e mak ema dadur nia inan”. Maski nune’e sira la moe kona-ba ne’e, eh di’ak liu, sira moe maibé sira bá oin nafatin, tanba oan mak importante liufali moe. Nune’e mós mak ita importante liu ba Maromak liufali salan hotu ita bele halo, tanba Nia mak aman, nia mak inan, nia mak domin puru, Nia fó bensan mai ita ba nafatin. No nia la para atu fó bensan mai ita.

Esperiénsia forte ida mak lee testu bíbliku sira bensan nian iha kadeia ida, ka iha komunidade ida rekuperasaun nian. Halo atu ema sira ne’e katak sira nafatin iha bensan maski sira halo erru grave, katak Aman lalehan kontinua hadomi sira no hein sira atu finalmente loke an ba di’ak.Maski sira-nia família besik liu abandona sira tanba sira hanoin katak labele ona rekupera, ba Maromak sira mak nafatin oan sira. Maromak labele kansela iha ita ilas oan nian, ita ida-idak mak oan-mane, oan-feto. Dalaruma ita haree milagre akontese: mane no feto sira nne’ebé moris hikas. Tanba sira hetan bensan ida-ne’ebé marka sira nu’udar oan. Basá Maromak nia grasa muda vida: foti ita nu’udat an rasik, maibé nunka husik ita hanesan uluk.

Ita hanoin ba saida mak Jezús halo ba Zaqueu (kf Lc 19,1-10) porezemplu. Ema hotu haree buat aat iha nia; Jezús fali nota  iha nia abertura ki’ik-oan ida di’ak nian, no husi ne’e, husi ninia kuriozidade atu haree Jezúz, halo atu mizerikórdia ne’ebé salva liu husi abertura oan  ne’e. Nune’e mak Zaque muda, uluknanai nia fuan no tuirmai nia moris. Iha ema sira ne’ebé ema rejeita no hakribi, Jezús haree bensan Aman nia bensan ne’ebé labele halakon. Zaqueu ema sala-na’in públiku, nia halo buat aat barak, maibé Jezús haree bensan ne’ebé labele halakon husi Aman no husi ne’ebá ninia kompaixaun. Fraze ne’ebé repete barak iha Evanjellu, “nia iha kompaixaun”, no kompaixaun ida-ne’e lori atu tulun nia no muda nnia fuan. Aleinde ne’e, nia lori nia atu identifika nia an ho ema hotu ne’ebé presiza (kf Mt 25,31-46). Iha pasajen “protokolu” finál nian iha-ne’ebé ita hotu sei hetan julgamentu, Mateus 25, Jezús dehan: “Ha’u hamlaha, ha’u isin tanan, ha’u iha kadeia, ha’u iha ospitál, ha’u iha-ne’ebá…”.

Maromak ne’ebé haraik bensan, ita mós hatán hodi fó bensan – Maromak hanorin ita atu fó bensan no ita tenke fó bensan –: ne’e mak orasaun hahí nian, adorasaun nian, agradesimentu nian. Katesizmu hakerek: «Orasaun bensan nian mak ema nia resposta ba Maromak nia don sira: tanba Maromak fó bensan, ema nia fuan bele hatán hodi fó bensan ba Nia, bee-matan bensan hotu nian» (n. 2626). Orasaun mak ksolok no gratidaun. Maromak la hein atu ita konverte an atu hahú hadomi ita, maibé Nia halo antes kedas ona, bainhira ita sei iha sala laran.

Ita labele fó bensan nde’it ba Maromak ne’ebé haraik bensan mai ita, ita tenke fó bensan ba hotu iha Nia, ema hotu, fó bensan ba Maromak no fó bensan ba maun no bii-alin sira, fó bensan ba mundu: ne’e mak laran-maus kristaun hotu nia abu, kapasidade atu sente bensan ne’ebé ema fó no fó bensan. Se ita hotu halo nune’e, konserteza sei la iha funu sira. Mundu ne’e presiza bensan no ita bele fó bensan no simu bensan. Aman hadomi ita. No ba ita hela de’it mak ksolok atu fó bensan ba Nia no ksolok atu agradese Nia, no aprende husi Nia atu keta fó malisan, maibé fó bensan. No iha ne’e liafuan ida de’it ba ema ne’ebé toman atu fó malisan, ema ne’ebé iha nafatin iha nia ibun, iha nfuan mós, liafuan aat, malisan ida. Ita ida-idak bele hanoin: ha’u iha toman atu fó malisan nune’e? No husu ba Na’i grasa atu muda toman ne’e atu ita iha fuan ida ne’ebé simu bensan no husi fuan ne’ebé simu bensan labele sai malisan. Atu Na’i hanorin ita nunka fó malisan maibé fó bensan.