Katekeze 14 – Orasaun perseverante

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 11 Novembru 2020

Maun no biin-alin sira, bondia!

Ita kontinua katekeze kona-ba orasaun. Ema ida dehan mai ha’u: “Ita ko’alia demais kona-ba orasaun. La’ós nesesáriu”. “Loos”. Nesesáriu. Tanba se ita la harohan, ita sei la iha forsa atu bá oin iha moris. Orasaun hanesan oksijéniu moris nian. Orasaun katak dada Espíritu Santu nia prezensa mai ita, nia ne’ebé lori ita nafatin bá oin. Tanba ne’e, ha’u ko’alia barak kona-ba orasaun.

Jezús fó ezemplu orasaun kontínua, pratika ho perseveransa. Diálogu konstante ho Aman, iha silénsiu no meditasaun, tutun ninia misaun tomak. Evanjellu sira relata mós ninia ezortasaun sira ba dixípulu sira, atu sira harohan ho insisténsia, lahó kolen. Katesizmu fó hanoin ai-knanoik tolu kontein iha Lucas nia Evanjellu ne’ebé subliña katakterístika Jezús nia orasaun nian ida-ne’e (kf CCC, 2613).

Orasaun tenke sai, uluknanai, konstante: hanesan personajen ai-knanoik nian ne’ebé, tenke simu bainaka ida ne’ebé to’o derepente, iha kalan boot nia bá dere nia belun ida nia odamatan no husu paun. Belun ne’e hatán “lae”, tanbá nia iha ona toba-fatin, maibé nia insiste no instiste to’o nia obriga belun ne’e hadeer no fó paun ba nia (kf Lc 11,5-8). Pedidu konstante ida. Maibé Maromak pasiente liu ho ita, no ema ne’ebé dere ho fiar no perseveransa iha nia fuan nia odamatan sei la moe lerek. Maromak hatán nafatin. Nafatin. Ita-nia Aman hatene didi’ak saida mak ita presiza; insisténsia la serve atu informa nian ka konvinse nia, maibé serve atu haboot iha ita dezeju no espetativa.

Ai-knanoik daruak mak ida feto-faluk ne’ebé bá juiz atu tulun nia hetan justisa. Juiz ne’e ema korruptu, ema lahó remorsu, maibé ikusmai, tanba kolen ho feto-faluk ninia insisténsia,  nia deside atu halo nia hakarak (kf Lc 18,1-8). No nia hanoin: “Di’ak liu ha’u rezolve problema nune’e hasees nia husi ha’u, no la kontinua mai lamenta iha ha’u-nia oin”. Ai-knanoik ne’e halo ita komprende katak fiar la’ós impulsu momentu ida nian, maibé dispozisaun korajoza atu invoka Maromak, atu “diskute” mós ho Nia, hodi la rezigna an iha buat aat no injustisa nia oin.

Ai-knanoik datoluk aprezenta farizeu no publikanu ida ne’ebé bá Templu atu harohan. Ida uluk dirije  ba Maromak hodi gaba an ho ninia méritu sira; ida seluk sente nia an la soi maski atu tama de’it iha santuáriu. Maibé Maromak la rona ida  uluk nia orasaun, katak ema foti-an sira, enkuantu nia hatán ba ema haraik-an sira nia orasaun (kf Lc 18,9-14). La iha orasaun looos nian lahó espíritu haraik-an. No haraik-an mak lori ita atu husu iha orasaun.

Evanjellu nia hanorin klaru: tenke harohan nafatin, maski buat hotu hanesan leet de’it, bainhira mai ita Maromak hanesan diuk no monok no mai ita hanesan lakon tempu de’it. Maski lalehan nakukun, ema sarani la para atu harohan. Ninia orasaun la’o hamutuk ho ninia fiar. No fiar, iha ita-nia moris nia loron sira, hanesan iluzaun ida, esforsu estéril ida. Iha ita-nia moris iha momentu nakukun sira,  no iha momentu sira-ne’e fiar hanesan iluzaun ida. Maibé pratika orasaun signifika mós aseita esforsu ida-ne’e. “Padre, ha’u ba harohan no ha’u la sente buat ida… ha’u sente hanesan ne’e, ho fuan maran, ho fuan  estéril”. Maibé ita tenke bá oin, ho esforsu ne’e iha momentu aat sira, iha momentu sira ita la sente buat ida. Santu no santa barak esperimenta nakukun fiar nian no Maromak nia silénsiu  – bainhira ita dere Maromak nia odamatan no la hatán – no santu sira persevera.

Iha nakukun fiar nian, ema ne’ebé harohan nunka mesak. Defaktu Jezús la’ós de’it testemuñu no mestre orasaun nian, nia liu ida-ne’e. Nia simu ita iha ninia orasaun, atu ita bele harohan iha Nia no liuhusi Nia. No ida-ne’e obra Espíritu Santu nian. Tanba razaun ida-ne’e mak Evanjellu konvida ita atu harohan iha Jezús nia naran. S. João relata Evanjellu Na’i nia liafuan sira-ne’e: «Buat naran de’it imi husu iha ha’u naran, ha’u sei halo, atu glorifika Aman iha Oan» (14,13). No katesizmu esplika katak «serteza kona-ba Maromak rona ita-nia hamulak sira nia fundamentu mak Jezús nia orasaun» (n. 2614). Nia haraik liras sira ne’ebé ema nia orasaun sempre hakarak iha.

Oinsá mak ita la hanoin hikas fali Salmu 91 nia liafuan sira, nakonu ho konfiansa, suli husi fuan ida ne’ebé hein buat hotu husi Maromak: « nia taka ó ho ninia liras, ó hetan mahon iha nia liras okos. Nia laran metin mak ó nia kalili no protesaun. Ó la presiza ta’uk buat aat sira iha kalan, rama-oan ne’ebé semu iha loron, moras ne’ebé tuir ó subsubar iha nakukun, susar ne’ebé halo aat iha loron manas» (vv. 4-6). Iha Kristu mak kumpre orasaun furak ida-ne’e, iha Nia mak orasaun ne’e hetan ninia lia-loos tomak. Lahó Jezús, ita-nia orasaun iha risku atu redús de’it ba esforsu umanu, ne’ebé dalabarak nia destinu mak frakasu. Maibé Nia foti ba nia an ita-nia hakilar hotu,, ita-nia halerik hotu, ita-nia ksolok hotu, ita-nia hamulak hotu… orasaun umana hotu. No ita keta haluha Espíritu Santu ne’ebé harohan iha ita; Nia mak lori ita atu harohan, lori ita ba Kristu. Nia mak prezente ne’ebé Aman no Oan haraik mai ita atu bá oin iha enkontru ho Maromak. No Espíritu Santu, bainhira ita harohan, Espíritu Santu mak harohan iha ita-nia fuan sira.

Kristu fó an tomak mai ita, iha ita-nia vida orasaun mós. S. Agostinho hateten ho espresaun nabilan ida, ne’ebé ita hetan iha Katesizmu: Jezús «harohan mai ita nu’udar ita-nia na’ilulik; harohan nu’udar ita-nia na’i-ulun; ita harohan ba Nia nu’udar ita-nia Maromak. Nune’e iha Nia, ita rekoñese ita-nia lian, no iha ita ninia lian» (n. 2616). No ba ne’e mak ema sarani ne’ebé hamulak la ta’uk buat ida, nia konfia nia an ba Espíritu Santu, ne’ebé haraik ona mai ita nu’udar prezente no ida-ne’ebé harohan iha ita, hodi hamosu orasaun. Atu Espíritu Santu, Mestre orasaun nian, hanorin ita dalan orasaun nian.