Katekeze 9 – Elias nia orasaun

PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 7 OUTUBRU 2020

Maun no biin-alin sira, bondia!

 

Ohin ita kontinua katekeze sira kona-ba orasaun, ne’ebé ami interrompe atu halo katekeze kona-ba kuidadu kriasaun nian, no agora ita foti fali; no ita hasoru personajen ida atrativa liu iha Sagrada Eskritura tomak: profeta Elias. Nia hakat liu limite sira ninia tempu nian no ita bele nota ninia prezensa iha epizódiu ruma Evanjellu nian mós. Nia mosu iha Jezús nia sorin, hamutuk ho Moisés, iha momentu Transfigurasaun nian (kf Mt 17,3). Jezús rasik Gesù refere ba ninia figura atu fó kréditu ba João Batista ninia sasin (kf Mt 17,10-13).

Iha Bíblia, Elias mosu derepente, ho maneira misterioza, mai husi knua ki’ik-kompletamente marjinál (kf 1 Reis 17,1); no ikusmai sai husi sena, iha dixípulu Eliseu nia oin, sa’e kareta-kuda ahi nian ne’ebé lori nia ba lalehan (kf 2 Reis 2,11-12). Ne’e duni, nia ema ida lahó orijen loloos, no liuliu lahó rohan ida, lori-lakon ba lalehan: tanba ne’e ema hein ninia filfa-hikas molok Mesias mai, nu’udar prekurór. Nune’e, mak ema hein Elias ninia fila-hikas.

Eskritura aprezenta Elias nu’udar mane ida fiar transparente: ninia naran, bele signifika “Jahvè mak Maromak”, haksumik ninia misaun nia segredu. Nia moris tomak sei nune’e: ema íntegru, la iha kapasidade ba kompromisu aat. Ninia símbolu mak ahi, ilas Maromak nia kbiit purifikadora. Uluknanai nia hetan prova difisil, no permanese fiél. Nia ezemplu ba ema fiar-na’in hotu ne’ebé koko tentasaun no sofrimentu, maibé nunka husik ideál razaun ba sira nia moris.

Orasaun mak linfa ne’ebé konstantemente fó ai-han ba ninia ezisténsia. Tanba ne’e nia mak personajen ida tradisaun monástika hadomi liu, to’o balun foti nia nu’udar aman espirituál vida konsagrada nian ba Maromak. Elias Maromak nia emar, hamri’ik nu’udar defensór primadu Na’i Leten Aas Bá nian. Maski nune’e, nia forsadu atu hasoru ninia frajilidade sira. Difisil atu dehan esperiénsia ne’ebé loos mak util liu ba nia: se derrota profeta falsu sira-nian iha foho Carmelo (kf 1 Re 18,20-40), eh dúvida ne’ebé nia sente kona-ba an rasik “la di’ak liufali nia bein sira” (kf 1 Re 19,4). Iha ida-ne’ebé harohan ninia espíritu, sentidu kona-ba frajilidade rasik folin liu fali momentu sira ezaltasaun nian, bainhira moris hanesan viajen ida vitória no susesu nian. Iha orasaun akontese nafatin ida-ne’e: momentu orasaun nian ne’ebé ita sente foti sa’e ita, entuziazmu mós, no momentu orasaun terus nian, maran nian, prova nian. Orasaun nune’e duni: husik Maromak lori ita no husik situasaun aat no tentasaun sira hurun ita. Ida-ne’e mak realidade ida ne’ebé ita hetan iha vokasaun bíblika barak seluk, iha Testamentu Foun mós, ita hanoin porezemplu ba S. Pedro no S. Paulo. Sira-nia moris mós nune’e: momentu ksolok boot no momentu triste nian, sofriemntu nian.

Elias mak ema ida moris kontemplativa nian no, tempu hanesan, moris ativa nian, preokupa ho akontesimentu sira nia tempu nian, ho kapasidade atu ataka liurai no liurai-feto, depoizde sira haruka oho Nabot atu foti ninia to’os-uvas (kf 1 Re 21,1-24). Oinsá ita presiza fiar-na’in sira, sarani laran-manas sira, atu atua iha ema sira ne’ebé iha repsonsabilidadeukun nian ho Elias niaaten-brani. Nia hatudu mai ita katak labele iha dikotomia iha ema ne’ebé harohan nia moris: horik iha Na’i nia oin no bá hasoru maun-alin sira ne’ebé Nia haruka bá. Orasaun la’ós taka an ho Na’i atu pinta klamar: lae, ida-ne’e la’ós orasaun, ida-ne’e orasaun finjida. Orasaun mak konfrontu ho Maromak no husik nia haruka atu serví maun-alin sira. Fatin prova orasaun nian mak domin konkretu ba maluk. No vise-versa: fiar-na’in sira atua iha mundu depoizde nonok no harohan; se lae sira-nia asaun nu’udar impulsiva, la iha dixernimentu, nu’udar halai fadigadu ida lahó finalidade. Fiar-na’in sira komporta an nune’e, sira halo injustisa barak tanba sira la bá uluk Na’i atu harohan, atu dixerne saida mak tenke halo.

Pájina sira bíblia nian halo ita hanoin katak Elias nia fiar mós koñese progresu ida: nia mós sai boot iha orasaun, nia afina neineik-neineik. Maromak nia oin sai klaru liu ba nia durante halo dalan. To’o atinje ninia tutun iha esperiénsia estraordinária, bainhira Maromak hatudu an ba Elias iha foho (kf 1 Re 19,9-13). Nia la hatudu an iha tempestade boot, iha rai-nakdoko ka iha ahi lakan ne’ebé sunu, maibé iha «anin kmaus bisu-bisu» (v. 12). Ka di’ak liután, tradusaun ida ne’ebé reflete di’ak liu esperiénsia ne’e: iha fiu ida silénsiu sonoru. Nune’e mak Maromak hatudu an ba Elias. Ho sinál ki’ik ida-ne’e mak Maromak komunika ho Elias, ne’ebé iha momentu ne’ebá profeta ida ne’ebé halai subar no lakon hakmatek. Maromak mai hasoru mane ida ne’ebé kole, mane ida ne’ebé hanoin nia falla ihaaspetu hotu, no ho anin kmaus ne’e, ho fiu silénsiu sonoru halo hakmatek no dame fila hikas ba nia fuan.

Ne’e mak Elias nia istória, maibé parese hakerek mai ita hotu. Iha kalan ruma ita bele sente ita la folin no mesak. Entaun orasaun mai no dere ita-nia fuan nia odamatan. Ita hotu bele foti Elias nia nia kapa nia pedasu ida, hanesan ninia dixípulu Elieseu foti ninia kapa nia sorin. No maski ita sala iha buat ruma. Ka ita sente ameasa ka ta’uk, hodif fila ba Maromak nia futar oin ho orasaun, hakmatek no dame sei fila hikas mai, hanesan milagre ida. Ida-ne’e mak Elias nia ezemplu hanorin mai ita.