“Sinál boot ida mosu iha lalehan: feto ida ne’ebé hafutar an ho loron, hamriik iha fulan nia leten. Fitun sanulu-resin-rua hale’u nia ulun hanesan koroa ida”.

Igreja selebra iha loron 22 Agostu festa Maria Liurai-Feto, ne’ebé Papa Pio XII mak institui iha 1954. Iha okaziaun ne’e, nia tau koroa ba imajen Maromak nia Inan iha Bazílika Santa Maria Maggiore – Salus Populum Romanum –  iha Roma, hodi promuga ensíklika “Ad Coeli Reginam”, dokumentu majistériu prinsipál Kreda nian kona-ba Maria nia realeza.

Ninia reinadu ka ukun ne’e refere ba saida loos?

Ensíklika “Ad Coeli  Reginam”, bazeia ba tradisaun no legadu santu sira iha sékulu sira nia laran, afirma katak Maria mak “Liurai-Feto sasán hotu ne’ebé Maromak hakiak, Liurai-Feto mundu nian, Na’i-Feto lalehan no rai nian”.

Santu ida ne’ebé hakerek kona-ba ne’e mak S. Luís Maria Grignion de Montfort, iha “Tratado da Verdadeira Devoção” dehan: “Maria mak Liurai-Feto Lalehan no rai nian, tan grasa, hanesan Kristu Liurai tan natureza no tan konkista” (n. 38).

Sagrada Eskritura sira mensiona buat ne’ebé Kreda interpreta nu’udar Na’i-feto nia koroa iha Apokalipse, 12, 1: “Sinál boot ida mosu iha lalehan: feto ida ne’ebé hafutar an ho loron, hamriik iha fulan nia leten. Fitun sanulu-resin-rua hale’u nia ulun hanesan koroa ida”.

Amu-Papa depoizde Papa Pio XII mós espresa kona-ba ne’e, hanesan S. João Paulo II afirma: “Nia mak Liurai-Feto ida ne’ebé fó buat hotu ne’ebé nia iha, partilla, liuliu, Kristu nia moris no nia domin”.

Iha 22 Agostu 2012, Papa Eméritu Bento XVI deklara katak Maria nia realeza konkretiza iha domin, servisu ba ninia oan sira no iha ninia vijilánsia konstante ba ema sira ba sira-nia nesesidade sira: “Oinsá Maria ezerse realeza servisu no domin nian? Hodi halo vijilánsia ba ninia oan sira: oan sira ne’ebé dirije ba Nia iha orasaun, atu agradese nia ka atu husu ninia tutela maternál no ninia ajuda selestiál, karik depoizde la’o sala dalan, ho terus ka laran-susar ne’ebé hanehan, akontesimentu triste no difisil sira moris nian. Iha hakmatek ka iha nakukun ezisténsia nian, ita dirije ita-nia an ba Maria hodi konfia iha ninia intersesaun kontínua, tanba husi Oan ita bele hetan grasa hotu no mizerikórdia ne’ebé presiza iha ita-nia peregrinasaun iha dalan sira mundu nian”.

Papa Francisco iha videomensajen ba aniversáriu koroasaun ba tinan 300 Na’i-Feto Częstochowa nian iha Polónia, iha 2017, dehan: “Maria la’ós Liurai-Feto dook, tur iha tronu ida, maibé Inan ne’ebé hakohak Oan no ho Nia ita hotu, nia oan sira. Nia mak Inan loloos ida, ho oin ne’ebé marka, Inan ida ne’ebé terus tanba preokupa ho ita-nia moris nia problema sira”. Nia hatutan katak “Onra boot tebes iha Inan Liurai-Feto ida, Liurai-Feto hanesan Anju no Santu sira-nian, ne’ebé ukun ho glória iha lalehan. Maibé ksolok boot liután hatene katak iha Liurai-Feto Inan ida, hadomi nia nu’udar Inan, ida-ne’ebé imi bolu Na’i-Feto”.

Konstituisaun dogmátika “Lumen Gentium” mós rejistra: “Virjen Imakulada (…) hasa’e tiha ba lalehan isin no klamar, Maromak foti nia nu’udar liurai-feto, atu nune’e konforma nia an liután ho nia Oan, Na’i na;i sira hotu nian no manan-na’in hasoru salan no mate” (n. 59).

Kona-ba selebrasaun litúrjika ne’ebé uluk Pio XII tau iha 31 Maiu, hodi taka fulan marianu, muda fali ba Oitava Asunsaun nian, atu destaka relasaun direta entre Maria nia sa’e ba Lalehan no ninia ukun rohan-laek iha Jezús nia sorin.