PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 10 JUÑU 2020

Katekeze 6. Jacob nia orasaun

Maun no biin-alin sira, bondia!

Ita kontinua ita-nia katekeze ho tema kona-ba orasaun. Iha livru Génesis, liuhusi mane no feto sira nia moris époka dook nian, haktuir mai ita istória sira ne’ebé bele sai lalenok ba ita-nia moris. Iha siklu patriarka sira-nian, ita hetan mós mane ida ne’ebé halo ninia audásia ninia don di’ak liu: Jacob. Narrasaun bíblika ko’alia kona-ba relasionamentu difisil ne’ebé Jacob iha ho nia maun Esaú. Husi ki’ik kedas iha rivalidade entre sira rua, ne’ebé nunka supera. Jacob mak oan daruak – sira-na’in rua kaduak –, maibé hodi fofi nia konsege na’ok husi aman Isaac bensan no don oan-dahuluk nian (kf Gen 25,19-34). Ne’e mak truke ne’ebé ema lahó eskrúpulu ida-ne’e konsege halo. Naran “Jacob” mós signifika ema ne’ebé iha matenek atu book an.

Forsadu atu halai dook husi nia maun, iha ninia moris nia konsege iha emprendimentu hotu. Nia matenek iha negósiu sira: nia sai riku liu, sai na’in ba balada barak liu. Ho haka’as an maka’as no pasiénsia, nia konsege kaben ho Labaun nia oan-feto furak liu, ne’ebé nia apaixonadu tebes. Jacob – ita dehan ho linguajen modernu – mane ida n’e’ebé “sai susesu ho nia kbiit”, ho matenek, truke, konsege manán buat hotu ne’ebé nia hakarak. Maibé nia kuran buat ida. Kuran relasionamentu moris nian ho ninia abut rasik.

No loron ida hanoin uma, ninia rain antigu moris-fatin nian, iha-ne’ebé Esaú moris hela bá, maun ne’ebé nia sempre iha relasionamentu aat liu. Jacob bá no halo viajen naruk ida ho karavana ema no balada wain, to’o iha etapa ikus, iha mota Jabbok. Iha-ne’e, livru Génesis oferese mai ita pájina memoravel ida (kf 32,23-33). Livru haktuir katak depoizde patriarka halo ninia emar no balada sira hotu liu ba mota sorin – barak liu –, nia hela mesak iha mota sorin rai estranjeiru nian. No nia hanoin: saida mak hein nia aban? Atitude saida mak nia maun Esaú, ne’ebé nia na’ok tiha direitu oan-dahuluk nian, sei assume? Jacob nia neon nakonu ho hanoin oioin… No, bainhira rai nakukun, derepente mosu ema deskoñesidu ida ne’ebé kaer nia no luta ho nia. Katesizmu esplika: «Tradisaun espirituál Kreda nian haree istória ne’e símbolu orasaun nian nu’udar luta fiar nian no vitória perseveransa nian» (CIC, 2573).

Jacob luta kalan tomak, hodi la husik ninia funu-balu. Ikusmai nia lakon, ninia funu-baluk kona ninia nervu siátiku, no husi ne’e nia sai ain-kude’ik ba moris tomak. Lutadór misteriozu ne’e husu patriarka nia naran no dehan ba nia: «La hanaran ona ó Jacob, maibé Israel, basá ó luta ho Maromak no ho ema sira no ó manán!» (v. 29). Hanesan atu dehan: ó la’ós ona ema ne’ebé la’o nune’e, maibé la’o loos. Lutadór troka Jacob nia naran, troka ninia moris, troka ninia atitude; ó nia naran Israel. Entaun Jacob husu ba ida seluk: «Dehan mai ha’u ó-nia naran». Nia la dehan sai, maibé fó bensan ba nia. No Jacob komprende katak nia hasoru Maromak «oin ho oin» (kf vv. 30-31).

Luta ho Maromak: metáfora ida orasaun nian. Iha tempu seluk Jacob hatudu katak nia bele dialoga ho Maromak, sente ninia prezensa amigável no íntima. Maibé iha kalan ne’ebá, liuhusi luta ida ne’ebé naruk no haree nia kuaze lakon, patriarka ne’e sai ho mudansa. Mudansa iha naran, mudansa iha estilu moris nian no mudansa personalidade nian: nia sai ho mudansa. Ba dala uluk mak nia la’ós ona na’in ba situasaun – ninia matenek la serve –, nia la’ós ona mane estratejista no kalkulista; Maromak lori nia ba ninia lia-loos mortál nian ne’ebé nakdedar no ta’uk, tanba Jacob iha luta nia ta’uk. Ba dala uluk Jacob la iha buat seluk atu aprezenta ba Maromak se la’ós ninia frajilidade no ninia kbiit-laek, ninia salan sira mós. No Jacob ida-ne’e mak simu bensan husi Maromak, no tama iha rai prometida hodi la’o kude’ik: vulneravel, no Maromak halo vulneravel, maibé ho fuan foun. Dala ida ha’u rona katuas ida  dehan – mane di’ak ida, sarani di’ak, maibé sala-na’in ne’ebé iha konfiansa boot iha Maromak – nia dehan: “Maromak sei tulun ha’u; nia sei la husik ha’u mesak. Ha’u sei tama iha lalehan, ho ain kude’ik, maibé ha’u sei tama”. Jacob, uluk nia ema seguru ho an rasik, fiar ninia matenek. Nia ema ida ne’ebé grasa la tama borus, tau sees mizerikórdia; nia la hatene saida mak mizerikórdia. “Ha’u mak iha-ne’e, ha’u mak manda!”, nia la hanoin katak nia presiza mizerikórdia. Maibé Maromak salva buat ne’ebé lakon. Maromak halo nia komprende katak nia iha limitasaun, nia ema maksalak ne’ebé presiza mizerikórdia no salva nia.

Ita hotu iha enkontru kalan nian ho Maromak, iha ita-nia moris ninia kalan, iha kalan lubuk ida ita-nia moris nian: momentu nakukun sira, momentu salan nian, momentu dezorientasaun nian. Iha-ne’ebá iha enkontru ida ho Maromak, sempre. Nia halo ita hakfodak iha momentu ne’ebé ita la hein, iha-ne’ebé ita hela mesak tebes duni. Iha kalan ne’e duni, hodi luta hasoru deskoñesidu, ita sai konxiente katak ita ema kiak de’it – husik ha’u dehan ‘ema ne’ebé halo ema kasian” – maibé, iha ne’e duni, iha momentu ita sente nu’udar “ema ne’ebé halo ema kasian”, ita labele ta’uk: tanba iha momentu ne’ebá Maromak sei fó naran foun ida mai ita, ne’ebé soi sentidu ita-nia moris tomak nian; nia sei troka ita-nia fuan no sei haraik bensan ne’ebé rai ba ida-ne’ebé husik Maromak muda nia. Ida-ne’e mak konvite furak ida atu husik Maromak troka ita. Nia hatene oinsá halo, tanba Nia koñese ita ida-idak. “Na’i”, Ita koñese ha’u”, ita ida-idak bele dehan: “Na’i”, Ita koñese ha’u. Muda ha’u bá”.