PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 20 Maiu 2020

Katekeze 3 – Mistériu Kriasaun nian

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Ita kontinua katekeze kona-ba Orasaun hodi medita kona-ba mistériu Kriasaun nian. Moris, realidade simples ita-nia ezisténsia nian, loke ema nia fuan ba orasaun.

Pájina dahuluk Bíblia nian hanesan inu agradesimentu boot ida. Istória Kriasaun marka ho ritmu refraun sira-nian, iha ne’ebé kontinuamente subliña buat hotu ne’ebé eziste ninia bondade no beleza. Maromak ho ninia liafuan, bolu ba moris, no buat hotu bele eziste. Ho Liafuan, haketak naroman husi nakukun, alterna loron no kalan, interkala estasaun sira, loke kuadru ho kór oioin ho ai-horis no balada sira ne’ebé lahanesan. Iha ai-laran nakonu ne’ebé halakon kaos ho lais, iha fatin ikus mosu ema. No aparisaun ida-ne’e provoka ksolok ne’ebé naresin no haluan satisfasaun no ksolok: «Maromak haree buat ne’ebé Nia halo haree ba di’ak liu» (Gn 1,31).  Di’ak maibé furak mós:  Nia haree Kriasaun tomak nia beleza!

Beleza no mistériu kriasaun nian hamoris iha ema nia fuan, movimentu dahuluk mak hamosu orasaun (kf Catecismo da Igreja Católica, n. 2566).  Nune’e mak Salmu da-ualuk harohan, ne’ebé ita rona iha inísiu: «Wainhira ha’u haree lalehan, Ita-nia liman fatin, fulan no fitun sira ne’ebé ita tau, se mak ema atu Ita hanoin nia, ema nia oan atu Ita kuida?» (vv. 4-5).  Ema ne’ebé harohan kontempla mistériu ezisténsia hale’u nia, haree lalehan nakonu ho fitun ne’ebé iha leten – no ne’ebé  astrofízika  ohin loron hatudu mai ita nia imensidaun – no nia husu ba an rasik kona-ba sá loos mak planu domin nian ne’ebé bele eziste iha obraa ida kbiit-na’in nune’e!… No sé mak ema, iha vastidaun lahó limite ida-ne’e? “Kauza la’ós buat ida”, Salmu seluk hateten (kf 89,48):  kriatura ida ne’ebé moris, kriatura ida ne’ebé mate, kriatura ida ne’ebé frajil liu. No maski nune’e, iha universu tomak, ser umanu mak kriatura ida mesak ne’ebé konxiente kona-ba beleza nia abundánsia. Ita konxiénte kona-ba beleza ida ne’e!

Ema nia orasaun iha ligasaun metin ho sentimentu admirasaun nian. Ema nia grandeza ki’ik liu, se ita kompara ho dimensaun sira universu nian. Ninia konkista boboot parese ki’ik-oan de’it…. Maibé ema la’ós buat mamuk. Iha orasaun afirma ho forsa sentimentu ida mizerikórdia nian. Laiha buat ida ne’ebé mosu porakazu de’it: segredu universu nian konsiste iha hateken laran-dia’k ida nian ne’ebé kruza ho ita-nia hateken. Salmu afirma katak Maromak halo ita uitoan hanesan Maromak, hafutar ita ho glória no onra ( kf 8,6). Relasaun ho Maromak mak ema nia grandeza: ninia entronizasaun. Tuir natureza ita kuaze buat mamuk ida, ita ki’ik-oan; maibé tan vokasaun, tan bolun, ita mak Liurai Boot nia oan sira!

Ne’e mak esperiénsia ida ne’ebé ita barak halo ona. Se akontesimentu sira moris nian ho ninia moruk sira, dalaruma iha risku atu hanehan don orasaun nian iha ita, natón de’it kontemplasaun ba lalehan ho fitun nakonu, ba loron-monu ida, ba ai-funan ida…, atu halakan hikasfali ahi-funan gratidaun nian. Esperiénsia ida ne’e mak karik sai baze ba Bíblia ninia pájina dahuluk.

Wainhira hakerek narasaun bíblika boot Kriasaun nian, povu Israel la moris loron sira ksolok nian. Kbiit inimigu ida okupa rai; sira barak deporta tiha ba rai li’ur, no oras ne’e sira moris nu’udar atan iha Mezopotámia. Sira laiha ona pátria, laiha templu, laiha mós vida sosiál no relijioza, laiha buat ida!

Maski nune’e, hodi hahú ho narrasaun boot Kriasaun nian, ema ruma hahú atu hetan hikasfila motivu ba agradesimentu nian, atu hahí Maromak ba moris. Orasaun mak forsa dahuluk esperansa nian. Ó harohan no esperansa sai boot, aumenta. Ha’u bele dehan katak orasaun mak loke odamatan ba esperansa. Esperansa iha, maibé ho ha’u-nia orasaun ha’u loke odamatan. Tanba ema sira orasaun nian, rai didi’ak lia-loos bázika sira; lia-loos sira mak repete, uluknanai ba an rasik no hafoin ba ema sira seluk, katak vida ne’e, maski iha ninia difikuldade no provasaun sira hotu, nakonu ho grasa ida ne’ebé bele admira. No tanba ne’e, presiza nafatin defende no  salvaguarda.

Mane no feto sira ne’ebé harohan  hatene katak esperansa forte liu dezánimu. Sira fiar katak domin forte liu mate, no iha loron ida konserteza sei manán, maski iha tempu no modalidade sira ne’ebé ita la hatene. Mane no Feto sira orasaun nian lori naksira roman nian iha sira nia oin: tanba maski iha nakukun liu, loron-matan la para atu leno sira. Orasaun leno ó: leno ó-nia klamar, leno ó-nia fuan no leno ó-nia oin. Iha tempu nakukun mós, no tempu terus boot nian mós.

Ita hotu maklorik ksolok nian. Imi hanoin ona kona-ba ne’e? Katak ó maklorik ksolok nian? Eh ó perfere lori notisia aat, ne’ebé halo ema triste? Ita hotu iha kapasidade atu lori ksolok. Moris ida-ne’e mak don ne’ebé Maromak haraik mai ita: no badak demais atu ita moris iha tristeza, iha laran-moruk. Ita hahí Maromak, simplesmente kontente atu eziste. Ita hateke ba universu, ita kontempla beleza sira no mós ita-ni akrú sisra, no ita dehan: “Maibé Ita eziste no Ita halo ami nune’e, ba Ita”. Presiza sente fuan la-hakmatek ida-ne’e, ne’ebé lori ba agradesimentu no hahí Maromak. Ita mak Liurai Boot nia oan sira, Kriadór nian, ho kapasidade atu lee ninia asinatura iha Kriasaun tomak; Kriasaun ne’ebé ohin ita la prezerva, maibé iha Kriasaun  iha Maromak nia asinatura ne’ebé nia halo tan domin. Atu Na’i halo ita komprende buat ne’e ho kl’ean beibeik, hodi lori ita atu dehan “obrigadu” no obrigadu ida-ne’e mak orasaun furak ida.