PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 13 Maiu 2020

Katekeze 2. Orasaun ema kristaun nian

 

Maun no bin-alin doben sira, bondia!

Ohin ita halo pasu daruak dalan katekeze nian kona-ba orasaun, ne’ebé ita hahú ona iha semana kotuk.

Orasaun pertense ba ema hotu: ba ema relijiaun hotu nian no karik ba sira ne’ebé la profesa relijiaun ida. Orasaun moris iha segredu ita-an rasik nian, iha fatin interiór ida ne’ebé dalabarak autór espirituál  sira hanaran “fuan“ (kf Catecismo da Igreja Católica, 2562-2563). Ne’e duni, buat ne’ebé harohan iha ita la’ós buat ruma perifériku, la’ós ita-nia fakuldade sekundária no marjinál ida, maibé mistériu íntimu liu iha ita nia-an rasik nian. Mistériu ida-ne’e mak harohan. Emosaun sira harohan, maibé labele dehan katak orasaun ne’e emosaun de’it. Intelijénsia harohan, maibé harohan la’ós hahalok intelektuál de’it. Isin harohan, maibé bele ko’alia ho Maromak maski iha invalidés grave liu. Ne’e duni, ema tomak mak harohan, se ninia “fuan” harohan.

Orasaun mak impulsu ida, invokasaun ida ne’ebé hakat liu ita-nia an rasik:  buat ruma ne’ebé moris iha ema nia íntimu no habelar, basá sente nostaljia ba enkontru ida. Nostaljia ida ne’ebé liufali falta ida, liufali nesesidade ida: nia mak dalan ida. Orasaun mak lian ida husi “ha’u” ne’ebé la’o sidi-sidi, ne’ebé bá oin hanesan delek, hodi buka “ Ó” ida. Enkontru entre “ha’u” no ”O” labele halo ho kalkuladora sira: ne’e mak enkontru umanu ida no dalabarak la’o hanesan delek atu hasoru “Ó” ne’ebé ha-nia “ha’u” buka.

Iha kontráriu, kristaun nia  orasaun moris husi revelasaun ida: “ Ó “ la falun an iha mistériu laran, maibé tama iha relasaun ho ita. Kristianizmu mak relijiaun ne’ebé selebra kontinuamente Maromak nia “manifestasaun”, ninia epifania. Festa dahuluk sira tinan litúrjiku nian mak selebrasaun Maromak ida-ne’e, ne’ebé la hela iha haksumik-an, maibé oferese ninia amizade ho ema sira. Maromak revela ninia glória iha pobreza Belém nian, iha kontemplasaun Magu sira-nian, iha batizmu Jordaun nian, iha milagre festa kaben Kaná nian. Evanjellu João nian taka ho knananuk boot prólogu nian ho afirmasaun sintétika ne’e: «Ema ida la haree Maromak: Oan Mane mesak, ne’ebé hela ho Aman, Nia mak hatudu» (1, 18).  Jezús mak revela Maromak mai ita.

Kristaun nia orasaun tama iha relasaun ho Maromak ho oin mamar liu, ne’ebé lakohi hamosu ta’uk ruma iha ema sira. Ne’e mak karakterístika dahuluk orasaun Kristán nian. Se ema sira uluk kedas hatoman-an atu hakbesik an ba Maromak ho nakdedar uitoan, ho ta’uk uitoan iha mistériu ne’ebé halo ita admira no terrivel ne’e, se sira hatoman-an atu adora Maromak ho attitude ida atan nian, hanesan atan ida ne’ebé lakohi lakon respeitu ba nia nai, kristaun sira fali diriji ba Nia ho brani bolu nia ho modo konfidente, ho naran “ Aman” nian. Loloos, Jezús uza uza liafuan seluk “Papá”.

Kristianizmu halakon relasaun “feudál sira” iha ligasaun ho Maromak.  Iha ita-nia fiar nia patrimóniu la eziste espresaun sira hanesan: “subjugasaun”, “moris-atan” sira, no “vasalajen”; maibé liafuan sira hanesan “aliansa”, “amizade”, “promesa”, “komuñaun” no “prosimidade:. Iha ninia diskursu naruk despedida nian ho dixípulu sira, Jezús dehan nune’e: «Ha’u la bolu ona imi atan, tanba atan la hatene saida mak nia na’i halo; maibé Ha’u bolu imi belun, tanba buat hotu ne’ebé Ha’u rona husi Aman Ha’u fó hatene hotu ba imi. La’ós imi mak hili Ha’u, maibé Ha’u mak hili imi, no haruka imi ba atu fó fuan no imi nia fuan sei hela ba nafatin; tanba buat hotu ne’ebé imi husu ba Aman iha Ha’u nia naran, Ha’u sei fó ba imi» (Jo 15.15-16). Maibé ida ne’e xeke mamuk ida: “Buat hotu ne’ebé imi husu ba Aman iha Ha’u nia naran Ha’u sei fó”!

Maromak mak belun, aliadu, espozu. Iha orasaun bele estabelese  relasaun ida konfiansa nian ho Nia, to’o pontu iha “Ami Aman” Jezús hanorin ita diriji ba Nia pedidu oioin. Ita bele husu buat hotu hotu ba Maromak, esplika hotu, haktuir hotu. La importa se iha ita-nia relasionamentu ho Maromak ita sente iha defeitu: ita la’ós belun di’ak, ita la’ós oan ne’ebé hatene agradese, ita la’ós espozu fiél sira. Nia kontinua hadomi ita. Ida-ne’e mak Jezús hatudu definitivamente iha Han-Kalan Ikus nian, bainhira nia dehan: “Ida ne’e mak Kalix aliansa foun Ha’u nia raan nian ne’ebé fakar ba imi” ( Lc 22, 20). Iha jestu ida-ne’e, Jezús antisipa iha Senákulu mistériu  Krús nian. Maromak mak aliadu fiél:  maski ema sira para atu hadomi, Nia kontinua hadomi, maski domin lori nia ba Kalváriu.  Maromak nafatin besik iha odamatan ita-nia fuan nian no hein ita loke odamatan ba nia. No dalaruma nia dere fuan nia odamtan, maibé la invade: Nia hein. Maromak nia pasiénsia ho ita mak aman ida nia pasiénsia, ida ne’ebé hadomi liu ita. Bele dehan katak ida-ne’e  mak papá ida  nia pasiénsia no tempu hanesan mamá nian. Nafatin besik ba ita-nia fuan, no bainhira dere odamatanm Nia halo ho mamar no ho domin boot.

Mai ita hotu buka haorhan nune’e, hodi tama iha mistériu aliansa nian. Mai ita tau ita an iha Maromak nia liman mizerikórdiozu sira, sente mistériu ksolok nian, katak vidaTrinitária hakohak ita, sente nu’udar konvidadu sira ne’ebé la merese onra boot nune’e. No repete ba Maromak iha admirasaun orasaun nian: posivél katak Ó hatene de’it mak hadomi?  Nia la hatene ódiu. Ema iha ódiu ba Nia maibé Nia la hatene ódiu. Nia hatene de’it domin. Ne’e mak Maromak ne’ebé ita harohan bá. Ne’e mak núkleu nabilan orasaun kristán tomak nian. Maromak domin nian, ita-nia Aman ne’ebé hein ita no akompaña ita.