PAPA FRANCISCO NIA KATEKEZE – 6 Maiu 2020

Katekeze 1. Mistériu orasaun nian

 

Maun no biin-alin doben sira, bondia!

 

Ohin ita hahú siklu foun ida katekeze nian ho tema kona-ba Orasaun. Orasaun mak respiru fiar nian, ninia espresaun ne’ebé própriu liu. Nu’udar hakilar ida ne’ebé sai husi fuan ema ne’ebé fiar no konfia iha Maromak.

Ita hanoin istória Bartimeu nian, personajen ida husi Evanjellu (kf Mc 10,46-52) no ha’u konfesa ba imi, mai ha’u nia simpátiku liu hotu-hotu. Nia matan-delek, tuur hela husu esmola iha dalan ninin iha periferia ninia sidade nian, Jerikó. La’ós personajen anónimu ida, iha oin ida, iha naran ida: Bartimeu, eh “Timeu nia oan”. Loron ida nia rona katak Jezús sei liu iha ne’ebá. Defaktu, Jerikó mak fatin kruzamentu povu sira-nian, iha ne’ebé peregrinu no komersiante sira kontinua liu bá mai. Nune’e, Bartimeu tau nia an hodi hafuhu: nia sei halo buat hotu ne’ebé bele atu hasoru Jezús. Ema barak mós halo hanesan: ita hanoin Zakeu ne’ebé sa’e ai-hun. Ema barak mós hakarak haree Jezús,  nia mós.

Mane ne’e tama iha Evanjellu nu’udar lian ida ne’ebé hakilar ho ninia kbiit tomak. Nia la haree; nia la hatene se Jezús besik ka dook, maibé nia rona nia, tanba iha ema lubun boot nia barullu, ne’ebé iha momentu ida sai maka’as no hakbesik daudaun… Maibé nia mesak loos de’it, no laiha ema ida preukupa ba nia.  No Bartimeu halo saida? Hakilar. Hakilar no kontinua hakilar. Uza kilat ida mesak ne’ebé nia iha. Lian. Nia hahú hakilar: «Jezús David nia Oan,sadia ha’u!» ( v, 47). No hanesan ne’e kontinua hakilar.

Ninia hakilar ne’ebé repete beibeik inkomoda, parese la edukadu, no ema barak haksiak nia, haruka nia nonok: «Sai edukadu. Keta halo hanesan ne’e».  Maibé Bartimeu la nonok, iha kontráriu, nia hetok hakilar liután: «Jezús David nia Oan sadia ha’u!» ( v. 47).  Ulun toos ida-ne’e di’ak ba ema sira ne’ebé buka grasa no dere, dere Maromak nia fuan nia odamatan. Nia hakilar, dere odamatan. Espresaun “David nia Oan”, importante liu; signifika “Mesias” – nia konfesa Mesias – nu’udar profisaun  fiar nian husi mane ida ne’ebé ema hotu despreza nia ibun. No Jezús rona ninia hakilar. Bartimeu nia orasaun kona nia fuan, Maromak nia fuan, no odamatan salvasaun nian loke ba nia. Jezús haruka bolu nia. Nia hhaksoit no sira ne’ebé haruka nia nonok, oras ne’e lori nia ba Mestre. Jezús ko’alia ho nia, husu atu esprime ninia hakarak – ida-ne’e importante – no ninia hakilar sai pedidu: “halo ha’u haree fali Na’i” (v. 51).

Jezús dehan ba nia: «Bá , ó nia fiar salva ona ó” (v. 52). Nia rekoñese iha mane kiak ne’e, defende-laek, desprezadu, podér hotu husi nia fiar, ne’ebé atrai Maromak nia mizerikórdia, no kbiit. Fiar signifika iha liman rua ne’ebé foti sa’e, lian ida-ne’ebé hakilar atu husu don salvasaun nian. Katesizmu afirma katak «haraik-an mak fundamentu orasaun nian» (Catecismo da Igreja Católica, n. 2559). Orasaun moris husi rai, husi humus –husi ne’ebé mai “humildade” – mai husi ita-nia kondisaun prekariedade nian, ita-nia hamrook konstante ba Maromak (kf ibid, 2560-2561).

Fiar, ita haree iha Bartimeu, mak hakilar; fiar laek, katak hanehan hakilar ne’e. Atitude ida ne’ebé ema sira iha  atu halo nia nonok: sira la’ós ema fiar nian, maibé nia loos. Hanehan hakilar hanesan “oho ema nonok”.  Fiar mak protestu ida kontra kondisaun terus nian ne’ebé ita la komprende nia motivu; fiar laek katak limita-an atu terus situasaun ida ne’ebé ita adapta an ba. Fiar mak esperansa hetan salvasaun nian; fiar laek katak hatoman an ho  buat aat ne’ebé hanehan ita no kontinua hanesan ne’e.

Maun no biin-alin sira, ita hahú série katekeze sira-nia ida-ne’e ho Bartimeu nia hakilar, tanba karik iha figura ida hanesan ninan, buat hotu hakerek ona. Bartimeu mak mane ida ne’ebé persevera. Iha ninia sorin-sorin iha ema sira ne’ebé esplika katak inutil atu husu, katak ninian mak hakilar ida lahó resposta, katak ne’e mak barulhu ne’ebé inkomoda no to’o ona, husu favór atu para hakilar: maibé nia la hela iha silénsiu. No ikus nia hetan buat ne’ebé nia hakarak.

Forte liu fali argumentasaun kontrária hotu, iha ema nia fuan iha lian ida ne’ebé invoka. Ita hotu iha lian ne’e, iha laran. Lian ida ne’ebé sai espontánea, laiha ema ida ukun, lian ida ne’ebé interroga kona-ba signifikadu ita-nia dalan iha rai ne’e, liuliu bainhira ita iha nakukun laran: “Jezús sadia ha’u, Jezús sadia ha’u!”. Orasuan furak ida.!

Maibé liafuan sira ne’e karik la grava iha kriasaun tomak? Buat hotu invoka no harohan atu mistériu mizerikórdia nian hetan ninia realizasaun definitiva. La’ós ema Kristaun de’it mak harohan: kristaun sira partilla orasaun nia hakilar ho mane no feto sira hotu. Maibé sei bele haluan tan orizonte: Paulo afirma katak kriasaun tomak «halerik no sofre terus atu tuur-ahi» (Rom 8,22). Artista sira dalabarak sai intérprete hakilar silensiozu kriasaun nian ida-ne’e, ne’ebé fó presaun ba iha kriatura idak-idak no hamosu liuliu iha ema nia fuan, tanba ema mak “mahusuk kiak Maromak nian” (kf CIC, 2559). Definisaun furak ema nian:  “mahusuk kiak Maromak nian”. Obrigadu.