Baucau – Ita agradese nafatin ba Maromak ba grasa hotu ne’ebé Nia haraik ba ita ida-idak. Me. Maria Assunta Sumiko Inoue nia Vizita Canonica Online iha komunidade Santa Teresa D’Avila hahú iha tuku 9.30 loron 19 fulan abril 2020. Tanba ho situasaun no tempu ne’ebé mak limitadu nune’e ho vizita Online ida ne’e, madre hahú kedas simu irmã sira hodi halo kolokiu. Tanba iha ami-nia komunidade fatin klot no liña mós ladun la’o di’ak no tenke koalia forte nune’e hahú husi superiora Ir. Sansinha no mós ho irmã na’in tolu ami ba iha Eskola Sekondaria Sant’Ántonio Baucau hodi halo ami-nia kolokiu ho me.Assunta. Ir. Josefa mak halo iha lokraik entaun nia buka liña iha ne’ebé bele halo ninia kolokiu ho madre. Iha loron ne’e, husi dader to’o lokraik madre dedika tempu tomak hodi simu irmã sira, agradese tebes ba madre nia dedikasaun tomak hodi rona ami. Hafoin iha kalan madre fó boa noite ba komunidade. Iha boa noite ne’e madre hahú ho pergunta: “Tanba sá mak iha formasaun barbarak ne’ebé ita simu maibé moris la troka? Ne’e mak pergunta ne’ebé Kapitúlu jerál husu nanis ona maibé ne’e interoga ita-nia moris nafatin, nia dehan. Hafoin nia hatutan no subliña puntu oinoin kona-ba moris komunidade nia lalaok. Formasaun la troka moris tan ema ida-idak iha ninia rajaun, ida dehan ha’u-nia kultura hanesan ne’e, halo buat ne’ebé nafatin hanesan, maske ema iha maibé lakohi kolabora hodi dehan, ema laiha. Buat ne’ebé mak di’ak no atu harii komunidade mak valoriza ema ida-ida nia kapasidade. Ha’u la dipende de’it ba ha’u-nia kapasidade katak ne’e loos ona, la’e; husik espsaiu hodi dehan ha’u presiza atu aumenta. No disponibile atu troka ita-nia projetu rasik. Kolabora katak la kondana no la judika ema ida tuir ita-nia hanoin hodi dehan “nia ne’e hanesan ne’e, hanesan ne’e” maibé ita buka buat hotu ho domin la’os tan dever, no tulun resiproka iha komunidade. Ita-nia moris ne’e iha kondisaun tan ita moris iha Na’i-Nia futar oin. Nune’e Na’i husu ita atu moris iha esperánsa Kristu moris hias nian. Hafoin nia hotu boa noite ho istória José mehidór nian: “José mehidór, ninia maun sira hakarak oho nia, sira soe nia iha rai kuak, sira faan nia ba ema Egyptu sira,sira bosok sira-nia aman hodi lori hena ne’ebé kose ho ran dehan katak nia mate duni ona. Nia maun sira hakarak nia alin mate, maibé Maromak riserva nia moris no ikus nia mak sei salva nia maun alin sira iha susar”. Nia dehan teni: moris komunidade la’os hanesan José-nia maun sira. Maibé moris iha komunidade tulun malu kompreende malu”.

Hafoin iha loron daruak; loron 20 fulan abril 2020, madre halo konferensia ba komunidade liuhusi online. Iha konferensia ne’e bazeia ba Evanjellu S. Lukas 24.13-35, moris esperiénsia Emmaus nian iha misa loroloron nian, tuir suratahan ne’ebé nia fó. Iha konferensia ne’e nia dehan, ha’u-nia konferensia ba imi sei fó hanoin ba imi fila fali kona-ba dalan Emmaus iha santa Misa loroloron nian, husi introdusaun to’o ritu konkluzaun nian. Aleinde suratahan ne’ebé mak nia hakerek, nia subliña katak wainhira misa hahú,konvida ita ba konversaun ka rekonsiliasaun, no la’os de’it iha misa, ba ita Jezús husu ita saida mak mosu ba ita iha ita-nia moris loroloron nian. Nia dehan, Jezús dehan ba ema na’in rua katak sira beik, fuan to’os hanesan fatuk tan sira deskute maka’as kona-ba Nia. Ida ne’e la’os de’it ba dixipólu na’in rua ne’e, dalaruma mós Jezús dehan ba ita, tan ita mós fuan to’os hanesan fatuk, rona Maromak-Nia liafuan husi tilun sorin latama iha fuan maibé sai husi tilun seluk ba leur tan ne’e Maromak-Nia liafuan la troka ita-nia moris. Maske fuan to’os no la rekoñes maibé Jezús la’o ho sira, no to’o iha sira-nia fatin, Jezúshakarak la’o liu maibé sira insiste atu hela ho sira tan kalan ona, no Jezús halo tuir sira no tama iha sira-nia uma laran, tur kedas ho sira iha meja, uma na’in la oferese hahan maibé Jezús mak fó paun/han ba uma na’in no hodi silu paun halo sira-nia matan nakloke no rekoñese Nia maibé Nia lakon kedas. Ne’e fó hanoin ba ita kona-ba sentralizasaun Jezús nian iha ita-nia moris, nia mak sentru iha ita-nia moris. Tanba hodi rekoñese katak Nia moris hias duni ona, ho ksolok sira fila kedas ba Jeruzalen hodi haktuir ba apóstulu sira seluk. Ita mós, wainhira misa hotu tiha na’ilulik dehan, ita-nia misa hotu ona imi ba ho dame, ita bá…haklaken ho ksolok iha komunidade no ita-nia destinariu sira”. Hotu tiha konferensia ne’e, madre fó hela pergunta sira ba ami atu reflete nu’udar pesoál, no ba komunidade atu fahe mak iha pergunta rua: nu’udar komunidade husu perdaun ba Maromak ba saida? No daruak: Nu’udar komunidade hakerek elementu ruma pozitivu atu agradese ba Maromak. No elementu sira ne’e madre husu atu oferese durante misa, ida perdaun nian ami oferese waimhira hananu Na’in sadia, no elementu sira agradesimentu nian lee ho lian maka’as iha momentu komuñaun hotu. Nune’e ohin loron 21 fulan abril 2020, ami hahí no agradese ba Maromak liuhusi Santa Misa ne’ebé selebra husi pe. Agnelo Eduardo Jeronimo Moreira, maske madre Assunta nia vizita ne’e Online de’it, maibé nu’udar oan sira no nu’udar Filhas de Maria Ausiliadora momentu agradesimentu nian, komunidade agradese liuhusi orasaun no Santa Eukaristia. Agradese wain tebes ba madre Assunta.

(Lucia Pereira)