Virjen no mártir, Santa Águeda ka Santa Ágata moris iha sékulu III iha família nobre ida, Catania, Sicilia (Itália). Sei foin-sa’e liu, nia dixerne Maromak nia bolun hodi konsagra ninia virjindade ba Na’i, nia doben no espozu. Santa italiana boot ida-ne’e mak joven barani liu; nia moris ho radikalidade Santu Evanjellu iha tempu ne’ebé imperadór Décio (tinan 251) halo persegisaun maka’as hasoru Kristianizmu. Sira-ne’ebé la hakribi Kristu nia kbiit-liurai no la despreza Na’i hetan kastigu ho terus barak to’o mate.

Santa Águeda konsagra an ba Na’i, hadomi Maromak, maibé ema ida husu nia ba kazamentu. Tanba koerénsia no tanba vokasaun, nia dehan ‘lae’. Ema ne’e mak senadór Quintianus. Tanba ninia proposta domin nian hetan rejeisaun, polítiku ne’e ho hirus boot haruka nia ba tribunal ne’ebé entrega Águeda ba feto aat ida atu desvia nia husi Maromak. Tanba ida-ne’e la akontese, sira entrega Águeda ba liman-kroat sira atu oho nia, ho razaun nia ema sarani. Nune’e hahú ninia martíriu iha tinan 254.

Nia terus maka’as iha ema aat sira nia liman: basa, baku ho xikote, tau iha besi ho ahi-klaak nia leten. Iha nia terus nia haree S. Pedro ne’ebé fó konsolasaun no kbiit ba nia. Tanba nia la husik nia konviksaun sira no ninia fiar metin tebes, sira submete hikas nia ba tortura todan liután.

Nia ruin sira sai husi nia fatin no nia susun sira kanek no fokit sai ho grafu besi nian; sira rasta nia iha ahi-klaak no vidru rahun nia leten. Tortura tiha sira husu ba nia: “Saida mak ó hili, Águeda ba salvasaun?”. Águeda hatán: “Ha’u-nia salvasaun mak Kristu”. Hafoin sira lori hikas nia ba prizaun no mate iha ne’ebá. Molok mate nia reza hodi husu Maromak atu hapara vulkaun Etna (Sicilia), ne’ebé hahú ona hasai lava sira iha oras ninia martíriu nian.

Bainhira nia iis kotu, vulkaun mós sai hakmatek no lava sira mós para. Ohin loron pou kontinua husu ninia intersesaun atu proteje sira husi vulkaun Etna, bainhira hahú ameasa sira. Santa Águeda mós ema husu ninia intersesaun atu proteje husi inséndiu.

Santu sira liu husi difikuldade wain, maibé, iha buat hotu, sira hatudu mai ita katak posivel glorifika Maromak iha ksolok, iha tristeza, iha saude, iha terus.

Santa Águeda nia festa selebra iha 5 Fevereiru.