Papa Francisco iha Audiénsia Jerál – 28 Maiu 2014

 

Maun no biin-alin sira, bondia!

Iha loron hirak liubá, hanesan imi hatene, ha’u halo peregrinasaun iha Terra Santa. Ne’e don boot ida ba Kreda, no ba ne’e ha’u agradese Maromak. Nia gia ha’u iha Rai rahun-di’ak ne’e, ne’ebé haree Jezús nia prezensa istórika no iha-ne’ebé realiza eventu fundamentál sira ba Ebraízmu, Kristianizmu no Islam. Ha’u hakarak hafoun ha’u-nia agradesimentu kordiál ba Bem-aventurado Patriarka Fouad Twal, ba Bispu sira husi Ritu oioin, ba Amlulik sira, ba Franciscanos Mahein Terra Santa nian. Franciscano sira-ne’e maka’as tebes! Sira-nia serbisu furak liu, buat ne’ebé sira halo! Ha’u-nia hanoin agradesimentu nian ba mós Autoridade Jordánia nian, Israel nian no Palestina nian, ne’ebé simu ha’u ho kortezia boot, ha’u bele dehan mós ho amizade, nune’e mós ba sira hotu ne’ebé kolabora ba vizita ne’e nia realizasaun.

 

1. Objetivu prinsipál peregrinasaun ne’e nian mak komemora aniversáriu da-50 enkontru istóriku entre Papa Paulo VI no Patriarka Atenagora. Momentu ne’ebá mak ba dala uluk Susesór Pedro nian vizita Terra Santa: halo nune’e, Paolo VI inaugura, durante Concílio Vaticano II, viajen sira ‘extra-italiano’ Papa sira nian iha époka kontemporánea. Jestu profétiku Bispu Roma nian no Patriarka Costantinopoli nian tau indikasaun ida iha dalan ba unidade sarani hotu nian maski susar maibé promisora, ne’ebé husi tempu ne’ebá to’o ohin halo ona pasu relevante sira. Nune’e, ha’u-nia enkontru ho Sua Santidade Bartolomeo, irmaun doben iha Kristu, reprezenta momentu aas vizita nian. Hamutuk ami harohan iha Jezús nia Rate, no ho ami iha mós Patriarka Gregu-Ortodoksu Jerusalém nian Theophilos III no Patriarka Armeno Apostóliku Nourhan, aleinde Arsebispu no bispu sira husi Kreda oioin no komunidade, Autoridade sivíl no sarani barak. Iha fatin ne’ebá iha-ne’ebé nalian anúnsiu Resurreisaun nian, ami haree ho fuan-moras no terus divizaun nian ne’ebé sei eziste entre Kristu nia dixípulu sira; no tebes duni buat ne’e halo aat barak, halo fuan moras. Ita sei fahe malu; iha fatin ne’ebé nalian anúnsiu Resurreisaun nian, iha-ne’ebé Kristu haraik moris mai ita, ita sei fahe malu uitoan. Maibé liuliu, iha selebrasaun nakonu ho fraternidade, estima no afetu, ami sente maka’as Bibi-Atan Di’ak Moris-Hi’as nia lian ne’ebé hakarak halo ninia bibi sira sai bibi-luhan ida de’it; ami sente dezeju atu kura kanek sira ne’ebé sei nakloke no la’o ba oin ho forsa iha dalan ba komuñaun nakonu. Dala ida tan, hanesan Papa presedente sira halo, ha’u husu perdaun ba buat ne’ebé ami halo atu favorese divizaun ne’e no ha’u husu Espíritu Santu atu tulun ita kura kanek sira ne’ebé ami halo ba maun-alin sira seluk. Ita hotu maun-alin iha Kristu no ho patriarka Bartolomeo ami belun, maun-alin no ami fahe ba malu vontade atu la’o hamutuk, halo buat hotu ne’ebé bele halo: harohan hamutuk, serbisu hamutuk ba Maromak nia bibi-luhan, buka dame, tau matan ba kriasaun, buat barak ita iha ne’ebé hanesan. No nu’udar maun-alin mak ita tenke ba oin.

2. Objetivu seluk peregrinasaun ne’e nian mak enkoraja rejiaun ne’ebá iha dalan ba dame, don Maromak nian no tempu hanesan empeñu ema sira-nian. Ha’u halo ida-ne’e iha Jordánia, iha Palestina, iha Israel. No ha’u halo nafatin nu’udar peregrinu, hodi Maromak no ema nia naran, lori iha fuan laran kompaixuan boot ba Rai ne’ebá nia oan sira ne’ebé ba tempu barak demais ona mak moris hamutuk ho funu no iha direitu atu koñese finalmente loron sira dame nian!

Ba sarani sira hotu ha’u husu atu husik Espíritu Santu “kose mina” ho fuan nakloke no dosil, atu sai ba beibeik ema ho kapasidade atu halo jestu haraik-an nian, fraternidade nian no rekonsiliasuan nian. Espíritu halo atu asume atitude sira-ne’e iha moris loroloron nian, ho ema kultura no relijiaun oioin, i nune’e sai “badaen” dame nian. Dame ita halo nu’udar badaen ida! La iha indústria dame nian, lae. Dame ema halo loroloron, ho maneira badaen nian, no ho fuan nakloke atu Maromak nia don to’o mai. Tanba ne’e ha’u ezorta sarani sira atu husik sira-nia an hetan “unsaun”.

Iha Jordánia ha’u agradese Autoridade no povu ba sira-nia empeñu akollimentu nian ba refujiadu sura-laek husi zona sira funu nian, empeñu umanitáriu ida ne’ebé merese no husu apoiu konstante Komunidade internasionál nian. Povu jordaun nia laran-luak atu simu refujiadu sira kona tebes ha’u, sira barak mak halai husi funu, iha zona ne’ebá. Atu Na’i haraik bensan ba povu maksimuk ne’e, haraik bensan wain! No ita tenke harohan atu Na’i haraik bensan ba akollimentu ne’e no husu atu instituisaun internasionál hotu tulun povu ne’e iha serbisu akollimentu nian ne’ebé nia halo. Durante peregrinasaun iha fatin seluk ha’u enkoraja Autoridade sira atu kontinua esforsu atu hamamar tensaun sira iha área oriente médiu, liuliu iha Síria ne’ebé terus, nune’e mós atu kontinua buka solusaun  justa ba konflitu entre Israel no Palestina. Ba ne’e mak ha’u konvida Prezidente Israel no Palestina nian, sira rua hotu ema dame nian no konstrutór dame nian, atu mai iha Vaticano atu harohan hamutuk ho ha’u ba dame. No halo favór, ha’u husu imi atu keta husik ami mesak: imi harohan, imi harohan maka’as atu Na’i haraik dame mai ita, haraik dame ba Rai rahun-diak ne’e! Ha’u konta ho imi-nia orasaun. Forte, imi harohan, iha tempu ne’e, imi harohan maka’as atu dame bele to’o mai.

3. Peregrinasaun iha Terra Santa ne’e mak okaziaun atu konfirma komunidade sarani sira nia fiar, ne’ebé terus wain, no esprime gratidaun ba Kreda tomak ba prezensa sarani sira-nian iha zona ne’ebá no iha Oriente Médiu tomak. Ita-nia maun-alin sira-ne’e sasin ho aten-barani, esperansa no karidade nian, “masin no naroman” iha Rai ne’ebá. Ho sira-nia  moris fiar no orasaun nian no ho atividade folin boot edukativa no asistensiál, sira halo serbisu atu buka rekonsiliasaun no perdaun, hodi kontribui ba di’ak komún sosiedade nian.

Ho peregrinasaun ida-ne’e, ne’ebé loos duni Maromak nia grasa ida, ha’u hakarak lori liafuan ida esperansa nian, maibé ha’u husi ha’u-nia parte mós simu husi sira! Ha’u simu husi maun no biin-alin sira ne’ebé hein «hasoru esperansa hotu» (Rm 4,18), liuhusi terus wain, hanesan ema ida halai husi nia Rai rasik tan motivu konflitu nian nia terus; hanesan ema hotu, iha parte oioin mundu nian, hetan diskriminasaun no desprezu tanba sira-nia fiar iha Kristu nia terus. Ita kontinua besik ba sira! Ita harohan ba sira no ba dame iha Terra Santa no iha Oriente Médiu tomak. Orasaun Kreda tomak nian tahan mós sira iha dalan ba unidade nakonu entre sarani sira, atu mundu fiar iha Maromak nia domin ne’ebé iha Jezús Kristu mai atu horik iha ita leet.

No ha’u konvida imi  hotu oras-ne’e atu harohan hamutuk, harohan hamutuk ba Na’i-Feto, Liurai-Feto dame nian, Liurai-Feto unidade entre sarani sira, sarani sira hotu nia Inan: atu nia haraik mai ita dame, ba mundu tomak, no atu nia akompaña ita iha lurón unidade nian.

[Ave Maria]