Dogma Maria nia Maternidade Divina Konsíliu Éfeso mak proklama iha 11 Outubru 431. Ho festa ida-ne’e, ne’ebé ninia orijen iha tradisaun jentiu nian hanaran “strenae”, taka “Oitava” Natál Na’i nian. Hodi Papa S. Paulo VI nia hakaran, husi tinan 1968, iha loron 1 Janeiru, selebra Loron Mundiál Dame nian.

Iha 1 Janeiru, loron Dahuluk tinan sivíl, ita selebra solenidade Maria Santíssima Maromak nia Inan. Dogma (lia-loos fiar nian) ida-ne’e hetan proklamasaun solene iha Konsíliu Éfeso nian iha tinan 431, iha-ne’ebé afirma natureza umana no divina ema ida mesak Liafuan nian iha Jezús Kristu no nune’e, afirma mós Maria nia maternidade divina. Ho festa ida-ne’e ho modu indiretu ita selebra konkluzaun Oitava Natál nian.

Sá loos orijen istórika selebrasaun ne’e nian?

Solenidade Maria SS. Maromak nia Inan mak festa mariana dahuluk mosu iha Igreja osidente nian. Iha nia orijen festa ne’e substitui ka troka uzu jentiu sira nian hanaran “strenae” (strenne), ho ritu sira ne’ebé kontráriu ho santidade selebrasaun kristán sira. “Natale Sanctae Mariae” hahú atu selebra iha Roma iha sékulu VI, provavelmente iha okaziaun dedikasaun Kreda mariana dahuluk ida iha Roma: S. Maria Antiqua iha Foro romano, iha tasi-mane templu Castori nian. Liturjia liga ho Natál no loron 1 Janeiru hanaran “in octava Domini”: hodi hanoin ritu ne’ebé halo loron 8 depoizde Jezús nia moris, haklaken Evanjellu sirkunsizaun nian, ne’ebé fó naran ba festa ne’ebé inaugura tinan foun.

Tanba sá iha tempu uluk festeja iha 11 Outubru?

Iha ritu romanu selebra iha 1 Janeiru tinan-tinan. Iha forma estraordinária ritu romanu nian solenidade ida-ne’e iha klase daruak selebra iha 11 Outubru. Orijen istórika data nian, aparentemente estraña tanba dook husi Natál, iha motivasaun istórika: iha 11 Outubru 431, durante Konsíliu Éfeso nian, define tiha lia-loos fiar nian kona-ba “divina maternidade Maria nian”; nune’e iha 1931, hodi hanoin hikas sentenáriu XV Konsíliu nian, Amu-Papa Pio XI institui ninia festa litúrjika.

Sá loos signifikadu teolójiku no espirituál festa ida-ne’e nian?

Nestório barani deklara: “Nune’e, Maromak iha inan ida? Entaun ita la kondena mitolojia grega, ne’ebé atribui inan ida ba divindade?”; Maibé, S. Cirilo husi Alexandria hatán: «Sei dehan: Virjen inan divindade nian? Ami hatán: Liafuan moris nian, iha hori uluk kedas iha eternidade, Aman Maromak hahoris husi ninia substánsia rasik… Maibé nia halo an isin iha tempu, tanba ne’e bele dehan katak nia moris husi feto”. Jezús, Maromak nia Oan, moris husi Maria. No husi preogativa exelsa no eskluziva ida-ne’e mak mai títulu sira seluk ne’ebé atribui ba Virjen, maski ita bele halo distinsaun entre santidade pesoál Maria nian no ninia maternidade divina, foti  husi liafuan sira Kristu rasik sujere: “Feto ida husi ema lubun boot nia leet foti lian no dehan: “Rahun di’ak ba knotak ne’ebé ko’us ó no susu-matan ne’ebé fó susu ó!”. Maibé Nia dehan: “Rahun di’ak liufali ema sira ne’ebé rona Maromak nia liafuan no moris tuir!”» (Lc 11,27s). Loloos, “Maria, Adão nia oan, hodi fó konsentimentu ba liafuan divina, nia sai Jezús nia inan no, hodi hakohak Maromak nia vontade salvasaun nian ho kbiit tomak no lahó salan ida nia todan, nia konsagra totalmente nia an rasik, nu’udar Na’i nia Atan ba ninia Oan-Mane, hodi serví mistériu redensaun nian hakruuk ba Nia no ho Nia, hodi Maromak kbiit-na’in nia grasa” (Lumen Gentium, 56).

Saida tan mak selebra iha loron ne’e?

Husi 1 Janeiru 1968, Kreda katólika selebra mós Loron mundiál dame nian, Objetivu Loron ne’e nian mak dedika loron dahuluk tinan nian ba reflesaun no orasaun ba dame. Amu-Papa S. Paulo VI mak institui eventu ne’e ho mensajen ida iha 8 Dezembru 1967  no selebra ba dala uluk iha 1 Janeiru 1968. Husi tinan ne’e, Pontífise (Papa) Kreda katólika nian haruka ba ulun nasaun no ema hotu ne’ebé iha hakaran di’ak mensajen ida ne’ebé konvida ba reflesaun kona-ba tema dame nian.