Dili – Loron 30 Setembru, loron dedika ba memória litúrjika S. Jerônimo nian no komemorasaun S. João Bosco nian, partisipante sira iha Ezersísiu Espirituál, simu konvite atu uluknanai agradese Maromak ba santu sira nu’udar ilas sira Maromak rasik nian.

Tanba sá ó iha-ne’e?

Loron ne’e, konferénsia dahuluk P. Andrew Wong SDB nian, konvida atu hateke ba profeta Elias liuliu bainhira nia halai husi liurai-feto Jezabel atu salva nia moris, depoizde oho profeta 200 Baal nian (kf 1 Reis 19).

Padre Wong hahú ho pergunta enjerál ida: “Saida mak testu bíbliku ne’e hanorin?”

Depoizde kontestualiza testu, Padre Wong aprezenta katak foho ne’ebé Elias halai bá mak foho hanaran Horeb hanesan ho foho Moisés simu Lei katak foho Sinai. Ahi, tempestade, rai nakdoko no ahi mak teofania sira nee’bé mosu iha tempu Moisés mós no prepara ba Maromak ne’eb’e atu mai. Maromak hili atu ko’alia iha lian bisu-bisu. Maromak fó misaun ne’ebé hanesan ba Moisés no ba Elias: atu lori hikas povu ba Maromak. Moisés no Elias mak personajen sira ne’eb’e hamutuk ho Jezús iha “foho aas ida”. Evanjellu la fó naran “Tabor”. Nune’e Tabor bele mós Sinai, bele Horeb. Iha foho aas ne’e sira ko’alia kona-ba Jezús nia paixaun, atu lori povu no ema hotu ba Maromak. Maromak husu ba Elias pergunta rua hanesan: “Tanba sá ó iha ne’e?” (1 Reis, 19, 10.13).

Pergunta daruak ne’ebé padre Wong fó mak ne’e: Saida mak testu bíbliku ne’e hanorin mai ha’u iha tempu retiru? Nune’e nia foti fali pergunta Maromak halo ba Elias hodi husu ba partisipante sira: “Tanba sá ó iha ne’e?”

Sá loos motivu ka razaun ba “retiru espirituál ida?”. Nia subliña katak retiru atu lori renovasaun espirituál (Konst FMA 46), maibé integrál, katak fíziku, afetivu, intelektuál mós. Ba Don Bosco imortante atu fó kbiit foun, ba dalan santidade nian, nu’udar prezente furak liu ita fó ba foin-sa’e sira. Nune’e mak nia husu atu tau ba sorin preokupasaun hotu, maski ho ain metin iha rai, halo revizaunba moris pesoál no komunitária hodi konfronta ho Konstituisaun rasik.

Reflesaun pesoál ba pergunta ida-ne’e, loos duni sai momentu atu halo lectio ba Elias nia moris no moris pesoál iha hodi haree oinsá ita moris ita-nia misaun… Se ita iha Elias nia zelu… se ita mós iha deziluzaun tanba ita-nia insusesu ka frajilidade sira no halai ba subar iha fatuk-kuak…. Se ita hatene husik Maromak lori ita sai husi ita-nia fatuk-kuak ka “comfort zone”, hodi hafoun ita-nia hateken no moris no ita-nia entuzizmu ba moris saran an nian ba Maromak no maun-alin sira.

Loron no kalan

Iha loraik iha konferénsia husi provinsiál FMA, Ir Alma Castagna, ne’ebé hateten katak ninia enkontru sira nia eskema tuir modelu Kriasaun nian iha “Génesis”. Nune’e iha loron dahuluk nia ko’alia kona-ba kriasaun naroman nian, iha-ne’ebé Maromak haketak naroman husi nakukun hanaran naroman loron no nakukun kalan. Loron atu hala’o Maromak nia hakaran, kalan atu deskansa atu rekupera forsa, nune’e iha fali kbiit ba atividade loron nian. Maromak halo buat di’ak ne’e, nune’e ita presiza respeita ritmu ida-ne’e.

Konvite Ir Alma fó mak halo dixernimentu kona-ba hahalok loron no kalan nian. Nia hahú ho buat ne’ebé evidente liu no la presiza dixerne, maibé presiza de’it obedese bá: ita-nia isin mak buat ne’ebé ita haree momoos: se karik ha’u hatene katak han ai-manas halo ha’u isin katar, ha’u tenke obedese isin, hodi la han”. Ambiente ha’u moris bá mós buat ruma evidente liu. Arruma kuartu iha orden fasilita atu ha’u hetan ha’u nia dalan, ha’u nia sasán. Hafoin nia subliña kona-na “tempu”. Kada oras ida iha ha’u nia loron, ha’u uza atu halo saida, ba naroman ka ba nakukun? Oinsá ha’u organiza no obedese ba ha’u-nia tempu. Don Bosco husu atu ita uza tempu atu hala’o devér rasik. Oinsá tempu ha’u dedika ba hala’o didi’ak ha’u-nia devér sira? Se ha’u professora, ha’u fó tempu atu prepara lisaun? Nia konvida atu ida-idak iha tempu adorasaun, haree didi’ak kona-ba “saida mak importante liu ba nia moris”, tanba hodi tau importánsia ba buat ne’ebé ha’u fó folin liu, ha’u mós sei tau orden ba ha’u-nia moris.