KUAREZMA 2014

Halo An kiak, atu hariku ita ho Ninia pobreza

(kf. 2 Cor 8, 9)

 

Maun no biin-alin sira!

Iha okaziaun Kuarezma nian, ha’u oferese reflesaun ruma ho esperansa katak bele serve ba dalan pesoál no komunitáriu konversaun nian. Nu’udar motivu inspiradór ha’u foti fraze S. Paulo nian tuirmai ne’e: «Imi hatene ita Na’i Jezús Kristu nia grasa, katak, tan imi, Nia halo an kiak maski Nia riku, atu husi nia pobreza, imi bele sai riku» (2 Cor 8, 9).

Apóstolu hakerek ba sarani sira Corinto nian hodi enkoraja sira atu sai laran-luak iha tulun ba sarani sira Jerusalém nian ne’ebé moris iha nesesidade. Ba ita, sarani sira ohin nian, sá loos mak S. Paulo nia liafuan sira-ne’e dehan mai ita? Sá mak konvite ba pobreza, dehan mai ita, ohin, vida ida kiak iha sentidu evanjéliku?

 

Kristu nia grasa

Liafuan sira-ne’e, uluknanai, hateten mai ita sá loos Maromak nia estilu. Maromak la hatudu an liuhusi meiu podér no rikusoin mundu nian, maibé ho meiu sira frajilidade no pobreza nian: «maski riku, halo An kiak tan imi». Kristu, Maromak rohan-laek nia Oan-Mane, hanesan ho Aman iha kbiit no glória, halo An kiak; tuun iha ita-nia leet, hakbesik An ba ita ida-idak; hakribi An, «hamamuk An», atu sai hanesan ita iha buat hotu (kf. Fil 2, 7; Heb 4, 15). Maromak nia inkarnasaun mak mistériu boot ida. Maibé, buat hotu ne’e nia razaun mak Maromak nia domin; domin ida ne’ebé grasa, laran-luak, hakaran babesik nian, hodi la ta’uk atu saran An no sakrifika An ba kriatura sira ne’ebé Nia hadomi. Karidade, domin mak partilla, iha buat hotu, ema ne’ebé ita hadomi ninia sorte. Domin halo sai hanesan, kria igualdade, hamonu muru no distánsia sira. Nune’e mak Maromak halo ho ita. Iha realidade, Jezús «serbisu ho liman ema nian, hanoin ho intelijénsia ema nian, hala’o ho vontade ema nian, hadomi ho fuan ema nian. Moris husi Virjen Maria, nia sai loos duni ida ho ita, hanesan ho ita iha buat hotu, menus iha salan» (Conc. Ecum. Vat. II, Const. past. Gaudium et spes, 22).

Jezús nia finalidade halo An kiak la’ós pobreza, maibé – hanesan S. Paulo dehan  – «atu hariku imi ho ninia pobreza». Ne’e la’ós halimar ho liafuan sira, eh fraze sensasionál ida. Nia mak sínteze ida kona-ba Maromak nia lójika: lójika domin nian, lójika Inkarnasaun no Krús nian. Maromak la husik salvasaun monu mai ita husi leten, nu’udar ezmola husi ida-ne’ebé fó husi buat naresin  nia iha no ho laran-sadia filantrópika. Kristu nia domin la’ós nune’e! Bainhira Jezús tama iha bee Jordão nia laran no husu João Baptista atu sarani Nia, Nia la halo ida-ne’e tanba iha nesesidade peniténsia nian, konversaun nian; maibé Nia halo nune’e atu tau nia An iha povu nia leet, povu ida ne’ebé presiza perdaun, iha ita ema maksalak nia leet no tau iha nia kabaas naha todan ita-nia salan nian. Ne’e mak dalan ne’ebé Nia hili atu konsola ita, salva, liberta husi ita-nia moris mukit. Halo impresaun rona Apóstolu dehan katak ita hetan libertasaun, la’ós liuhusi rikusoin Kristu nian, maibé liuhusi ninia pobreza. Maski nune’e S. Paulo koñese didi’ak «Kristu nia rikusoin misteriozu» (Ef 3, 8), «erdeiru buat hotu nian» (Heb 1, 2).

Iha sá loos mak konsiste pobreza ne’ebé Jezús hodi liberta no halo ita sai riku? Ne’e mak Ninia modu hadomi ita, ninia hakbesik An mai ita hanesan Samaritanu Di’ak halo ho ema ne’ebé husik hela iha lurón ninin besik mate (kf. Lc 10, 25-37). Buat ne’ebé haraik liberdade loos, salvasaun loos no ksolok loos mak Ninia domin kompaixaun nian, laran-maus nian no partilla nian. Kristu nia pobreza, ne’ebé hariku ita, mak halo An ema, foti ba Nia An ita-nia frakeza sira, ita-nia salan sira, hodi komunika mai ita Maromak nia laran-sadia rohan-laek. Kristu nia pobreza mak ita-nia rikusoin boot liu: Jezús riku iha konfiansa lahó limite iha Aman Maromak, hodi konfia iha Nia iha momentu hotu, hodi buka nafatin Ninia vontade mesak no Ninia glória. Nia riku hanesan labarik ida ne’ebé sente nia inan-aman nia domin no hadomi sira, hodi la duvida iha momentu hotu Ninia domin no laran-maus. Jezús nia rikusoin mak Nia sai Oan: ninia relasaun únika ho Aman mak priviléjiu boot ba Mesias kiak ne’e. Bainhira Jezús konvida ita atu lori ninia «naha kmaan» (kf. Mt 11, 30), Nia konvida ita atu hariku an ho ninia «pobreza riku» no Ninia «rikusoin kiak», atu fahe ho Nia, Ninia Espíritu filiál no fraternu, atu ita sai oan iha Oan, maun-alin iha Maun-Boot (kf.Rm 8, 29).

Ema hateten katak laran-susar loloos mak la sai santu (Léon Bloy); bele dehan mós katak iha moris-mukit loos ida: la moris nu’udar Maromak nia oan no Kristu nia maun no biin-alin sira.

 

Ita-nia sasin

Ita bele hanoin katak «dalan» pobreza nian mak Jezús nian, maibé la’ós ita-nian; ita ne’ebé mai depoizde Nia, bele salva mundu ho meiu adekuadu. Ida-ne’e la loos. Iha tempu no fatin hotu, Maromak kontinua salva ema sira no mundu liuhusi Kristu nia pobreza, ne’ebé halo An kiak iha Sakramentu sira, iha Liafuan no iha Ninia Kreda, ne’ebé povu ida kiak sira-nian. Maromak nia rikusoin labele liu husi ita-nia rikusoin, maibé nafatin no liuhusi ita-nia pobreza de’it, pesoál no komunitária, hodi Kristu nia Espíritu nia kbiit.

Hodi banati tuir ita-nia Mestre, ita,  sarani sira, simu bolun atu haree maun no biin-alin sira nia moris-mukit, atu kona sira, atu okupa an ho sira no serbisu konkretamente atu hakmaan sira. Moris-mukit la koinside ho pobreza; moris-mukit mak pobreza lahó konfiansa, lahó solidariedade, lahó esperansa. Ita bele distinge tipu tolu moris-mukit nian: moris-mukit materiál, moris-mukit morál no moris-mukit espirituál. Moris-mukit materiál mak ida ne’ebé baibain ita hanaran pobreza no atinje ema hotu ne’ebé moris kondisaun la-soi ba ema: la hetan direitu fundamentál sira no soin sira nesesidade dahuluk nian hanesan hahán, bee, kondisaun ijiénika sira, serbisu, posibilidade progresu no kreximentu kulturál nian. Hasoru moris-mukit ne’e, Igreja oferese ninia servisu, ninia diakonia, atu bá hasoru nesesidade sira no kura kanek hirak-ne’e ne’ebé estraga umanidade nia oin. Iha ema kiak no ikus sira, ita haree Kristu nia oin; hodi hadomi no tulun ema kiak sira, ita hadomi no serví Kristu. Ita-nia kompromisu orienta mós atu halo oinsá iha mundu bele remata violasaun sira kontra dignidade umana, diskriminasaun no abuzu sira, ne’ebé, iha kazu barak, sai nu’udar moris-mukit nia hun. Bainhira podér, luxu, osan sai ídolu [maromak falsu], buat sira-ne’e bele sai preferénsia liufali ezijénsia distribuisaun hanesan rikusoin nian. Tanba ne’e, presiza atu konxiénsia sira konverte an ba justisa, ba igualdade, ba sobriedade, ba partilla.

Preokupante mós moris-mukit morál, ne’ebé konsiste iha sai atan ba vísiu no salan. Família hirak mak moris iha laran-susar, tanba sira-nia membru balun – dalabarak joven – husik atu alkol, droga, jogu, pornografia domina sira! Ema hirak mak lakon sentidu moris nian; lahó perspetiva futuru nian, lakon esperansa! No ema na’in hira mak obrigadu hakruuk ba moris-mukit tanba kondisaun sosiál injusta, tanba falta serbisu ne’ebé hasai sira-nia dignidade atu lori ai-hán ba uma, tanba falta igualdade iha direitu ba edukasaun no saude. Iha kazu sira-ne’e, ita bele hanaran moris-mukit morál ne’e, nu’udar inísiu suisídiu nian. Forma moris-mukit ida-ne’e, nu’udar kauza mós ba moris ekonómika ne’ebé rahun, la’o nafatin hamutuk ho moris-mukit espirituál, ne’ebé atinje ita bainhira ita hadook an husi Maromak no hewai ninia domin. Se ita hanoin katak ita laiha nesesidade Maromak nian, ne’ebé iha Kristu lolo liman mai ita, tanba ita konsidera an auto-sufisiente, ita la’o tuir dalan falénsia/fallansu nian. Ida mesak ne’ebé salva no liberta loloos mak Maromak.

Evanjellu mak antídotu [kontra-venenu] loos kontra moris-mukit espirituál: ema sarani simu bolun atu lori ba ambiente hotu anúnsiu libertadór katak eziste perdaun ba salan ne’ebé halo, katak Maromak boot liu ita-nia salan no hadomi ita gratuitamente no nafatin, no katak Maromak halo ita ba komuñaun no ba moris rohan-laek. Na’i konvida ita atu sai haklaken-na’in iha ksolok, mensajen laran-sadia no esperansa nian. Di’ak tebes bele esperimenta ksolok atu habelar liafoun di’ak ne’e, fahe rikusoin ne’ebé konfia mai ita atu konsola fuan sira ne’ebé kanek no fó esperansa ba maun no biin-alin barak ne’ebé moris iha nakukun.Ne’e katak tuir no banati tuir Jezús, ne’ebé bá hasoru ema kiak no maksalak sira nu’udar bibi-atan bá buka bibi ne’ebé lakon, no halo ida-ne’e nakonu ho domin. Hamutuk ho Nia, ita bele ho aten-barani loke dalan foun evanjelizasaun no promosaun umana nian.

Maun no biin-alin sira, atu tempu Kuarezma ne’e nian hetan Igreja tomak pronta no badinas fó sasin, ba ema sira ne’ebé moris iha moris-mukit materiál, morál no espirituál, mensajen evanjélika, ne’ebé sintetiza iha anúnsiu Aman laran-sadia na’in nia domin, prontu atu iha Kristu, hakohak ema tomak. No ita bele halo ida-ne’e se ita konfigura an ho Kristu, ne’ebé halo An kiak no hariku ita ho ninia pobreza. Kuarezma mak tempu di’ak ba hamamuk an; no sei halo di’ak mai ita atu husu ita-nia an kona-ba saida mak ita bele hasai husi ita atu tulun no hariku ema seluk ho ita-nia pobreza. Ita keta haluha katak pobreza loloos halo sente susar: hamamuk an sei la sai válidu se la iha dimensaun penitensiál ida-ne’e. Ha’u deskonfia ezmola ne’ebé la kusta no la hasusar.

Ita husu Espíritu Santu nia grasa ne’ebé halo ita  sai «hanesan ema kiak ida, maibé ita halo ema barak sai riku; hanesan ema ne’ebé la iha buat ida, maibé iha buat hotu» (2 Cor 6, 10).Atu Nia tahan ita-nia propózitu sira no habiit iha ita atensaun no laran badinas ba ema nia moris-mukit, atu halo ita sai ema laran-sadia no ajente laran-sadia nian. Ho votus sira-ne’e, ha’u asegura ha’u-nia orasaun atu fiar-na’in no komunidade ekleziál ida-idak halo la’o tuir itineráriu kuarezmál ne’ebé fó fuan, no ha’u husu atu imi harohan mai ha’u. Atu Na’i haraik bensan ba imi no Na’i-Feto tau matan ba imi!

 

Vaticano, Dezembru 2013

Festa S. Estêvão, diákonu no protomártir

FRANCISCO