OMILIA
Vijília Paskál ho Papa Francisco 
“Basílica de São Pedro” 
Sábadu, 20 Abríl 2019

 

1. Feto sira ba rate lori mina-morin, maibé ta’uk viajen kole leet, basá fatuk boot ida bloka rate nia odamatan. Feto sira-ne’e nia dalan mak ita-nian mós; fó hanoin dalan salvasaun nian, ne’ebé ita halo hikas iha kalan ne’e. Iha ne’e, parese katak buat hotu sei rahun hasoru fatuk ida: beleza kriasaun hasoru drama salan nian; libertasaun husi moris-atan hasoru infidelidade ba Aliansa; promesa sira profeta nian hasoru indiferensa triste povu nian. Buat hanesan akontese iha ita ida-idak nia istória: parese katak ain-hakat sira ne’ebé halo nunka lori ba meta. No nune’e, bele tama ideia katak frustrasaun esperansa nian mak lei nakukun moris nian.

Maibé, ohin, ita deskobre mós katak ita-nia dalan la halo leet de’it, katak la ba xoke fatuk ida rate nian. Fraze ida ne’ebé dudu feto sira no muda istória: «Tanba sá imi buka Ida-ne’ebé Moris iha mate sira leet?» (Lc 24, 5); tanba sá mak imi hanoin katak buat hotu folin laek, katak ema ida labele hasai imi-nia fatuk sira? Tanba sá imi hakruuk ba rezignasaun no ba frakasu? Páskua mak festa hasai fatuk sira-nian. Maromak hasai fatuk sira ne’ebé toos liu, ne’ebé xoke ita-nia esperansa no espetativa sira: mate, salan, ta’uk, mundanizmu. Istória umana la remata iha fatuk rate nian ida nia oin, basá ohin kedas ita deskobre «fatuk moris» (kf. 1 Ped 2, 4): Jezús moris-hi’as. Nu’udar Igreja, ita hari’i iha Nia no, maski ita oin-nakukun, maski ita hetan tentasaun atu julga buat hotu husi ita-nia frakasu sira, Nia mai halo sai foun buat hotu, nakfilak ita-nia frustrasaun sira. Iha kalan ne’e, ema ida-idak simu bolun atu hasoru, iha Ida-Ne’ebé Moris, Nia ne’ebé hasai husi fuan fatuk sira ne’ebé todan liu. Ita husu mai ita-nia an, uluknanai: Sá loos ha’u-nia fatuk ne’ebé tenke hasai, nia naran sá?

Dalabarak, fatuk falta konfiansa nian hanetik tiha esperansa. Bainhira ita fó espasu ba ideia katak buat hotu la la’o di’ak no buat sira husi aat sai aat liu, rezigna an, to’o fiar katak mate forte liu fali moris no ita sai síniku no sarkástiku, maklorik moras dezánimu nian. Fatuk hada iha fatuk leten, ita hari’i iha ita-nia laran monumentu ida insatifsfasaun nian, rate esperansa nian. Ita lamenta kona-ba moris, ita halo vida depende ba lamentasan sira no espiritualmente moras. Nune’e, ita hatama, buat ida hanesan psikolojia ida rate nian: buat hotu remata iha ne’ebá, lahó esperansa atu moris sai. Maibé, mai lia-husun dezafiadora Páskua nian: Tanba sá imi buka Ida-Ne’ebé Moris iha mate sira leet? Na’i la horik iha rezignasaun. Nia moris hi’as, la iha ne’ebá: imi keta buka Nia, iha-ne’ebé imi nunka hetan Nia: Nia la’ós Maromak mate sira-nian, maibé moris nian (kf. Mt 22, 32). Imi keta hakoi esperansa!

Iha fatuk daruak ne’ebé dalabarak taka fuan: fatuk salan nian. Salan babeur, promete sasán fasil no prontu nian, moris-di’ak no susesu, maibé depois, iha laran husik solidaun no mate. Salan katak buka moris iha mate sira leet, sentidu moris nian iha sasán sira ne’ebé liu. Tanba sá imi bua Ida-Ne’ebé Moris iha mate sira leet? Tanba sá ó la deside atu husik salan ne’ebé, hanesan fatuk iha fuan nia odamatan, impede Maromak nia roman atu tama? Tanba sá, envezde osan nia naroman, karreira, orgullu no prazér, ó la tau Jezús uluk, roman loloos (kf. Jo 1, 9)? Tanbasá ó la dehan lae ba loko-an mundu nian basá ó la moris ba buat sira-ne’e, maibé ba Na’i moris nian?

2. Ita filafali ba feto sira ne’ebé bá Jezús nia rate… Haree fatuk ne’ebé hasai tiha ona, sira hakfodak; haree anju sira – Evanjellu dehan – sira sai ta’uk no «hateke ba rai» (Lc 24, 5). Sira la barani atu foti matan. Dala hira mak akontese hanesan ho ita! Ita prefere taka an iha ita-nia limite sira, subar iha ita-nia ta’uk sira. Estrañu! Tanba sá ita halo? Dalabarak, iha taka-an no iha tristeza, ita mak protagonista, tanba fasil liu hela mesak iha kuartu nakukun sira fuan nian duké loke an ba Na’i. No, maski nune’e, Nia foti sae de’it. Poeta feto ida hakerek: «Ita hatene ita-nia altura de’it, bainhira simu bolun atu hamri’ik» (E. Dickinson, Ita nunka hatene ita hela iha aas oinsá). Na’i bolu ita atu hamri’ik, atu moris hi’as hodi ninia Liafuan, hateke ba leten no fiar katak Nia halo ita ba Lalehan, la’ós ba rai; ba altura sira moris nian, la’ós ba mate nia beik: Tanba sá imi buka Ida-Ne’ebé Moris iha mate sira leet?

Maromak husu ita atu hateke ba moris hanesan Nia kontempla moris ne’e, ne’ebé iha ema ida-idak haree núkleu ida beleza nian ne’ebé labele halakon. Iha salan, Nia haree oan sira ne’ebé presiza atu foti sae; iha mate, maun-alin sira ne’ebé presiza moris hi’as; iha dezolasaun (terus), fuan sira ne’ebé presiza konsolasaun. Tanba ne’e, keta ta’uk! Na’i hadomi ó-nia moris ida-ne’e, maski ó ta’uk atu hateke ba oin no sai sériu. Iha Páskua, Nia hatudu oinsá Nia domin boot ba ó. Nia hadomi to’o hakat husi rohan ba rohan, koko terus, abandonu, mate no mate sira nia horik-fatin atu husi ne’ebá sai hodi manán no dehan ba ó: «Ó la mesak, konfia iha Ha’u!» Jezús mak espesialista atu nakfilak ita-nia mate sira iha moris, ita-nia halerik sira iha dansa (kf. Sal 30, 12). Ho Nia, ita bele realiza mós Páskua, katak, pasajen: pasajen husi taka-an ba komuñaun, husi dezolasaun ba konfortu, husi ta’uk ba konfiansa. Keta hateke metin ba rai ho ta’uk, ita fihir metin Jezús moris-hi’as: ninia hateken fó esperansa, basá hateten mai ita katak Nia hadomi ita no katak, maski ita bele kombina buat oioin, nia domin la muda. Ne’e mak serteza ne’ebé labele negoseia iha moris. Ita husu mai ita-nia an: Iha moris, ha’u hateke loos ba iha ne’ebé? Ha’u kontempla ambiente sira rate nian ka ha’u buka Ida-Ne’ebé Moris?

3. Tanba sá imi buka Ida-Ne’ebé Moris iha mate sira leet? Feto sira rona anju nia adverténsia, ne’ebé hatutan tan: «Imi hanoin saida mak Nia ko’alia ba imi, bainhira sei horik iha Galileia» (Lc 24, 6). Feto sira-ne’e haluha tiha esperansa, tanba sira la hanoin Jezús nia liafuan sira, bolun ne’ebé Nia halo ba sira iha Galileia. Lakon memória moris Jezús nian, sira hateke ba rate. Fiar presiza filafali ba Galileia, halakan filafali domin dahuluk ho Jezús, ninia bolun: presiza hanoin Nia, ka – literalmente –, fila fuan ba Nia. Fila hikas ba domin moris nian ba Na’i, buat ne’ebé esensiál; selae, fiar sai fiar ida muzeu nian, la’ós fiar paskál. Maibé Jezús la’ós personajen ida pasadu nian, nia Ema moris ida ohin nian; la hatene Nia iha livru sira istória nian, hasoru Nia iha moris. Ohin ita halo revizaun iha memória momentu ne’ebé Jezús bolu ita, bainhira Nia manán ita-nia nakukun sira, rezisténsia sira, salan sira, oinsá Nia kona ita-nia fuan ho Ninia Liafuan.

Hodi hanoin Jezús, feto sira husik rate, Páskua hanorin ita katak fiar-na’in hela tempu uitoan de’it iha semitériu. Tanba nia simu bolun atu bá hasoru Ida-Ne’ebé Moris. Ita husu mai ita-nia an: iha moris, ha’u la’o bá ne’ebé loos? Akontese katak dalaruma ita-nia hanoin dirije beibeik no mesak de’it ba ita-nia problema sira, ne’ebé nunka falta, no ita bá hasoru Na’i atu hetan de’it tulun. Maibé, halo nune’e, ita-nia nesesidade sira mak orienta ita, la’ós Jezús. No ita kontinua buka Ida-Ne’ebé Moris iha mate sira leet. No dala hira mak, maski hasoru ona Na’i, ita filafali ba mate sira leet, hodi moris iha saudade, remorsu sira, kanek no insatisfasaun sira, hodi la husik atu Ida-Ne’ebé Moris-Hi’as transforma ita! Maun no biin-alin sira, iha moris ita fó fatin sentrál ba Ida-Ne’ebé Moris. Ita husu grasa atu keta husik korrente dada ita, iha tasi problema sira-nian; grasa atu keta harahun ita-nia an hasoru fatuk sira salan nian no fatuk-boot sira deskonfiansa no ta’uk nian. Ita buka Nia, iha buat hotu no molok buat hotu. Ho Nia, ita moris hi’as.