Omilia Papa Francisco nian iha Domingu Ramus

«Aklamasaun entrada nian iha Jerusalém no Jezús nia haraik-an. Hakilar festa nian no persegisaun maka’as. Mistériu rua ne’e akompaña tinan-tinan iha Semana Santa, iha momentu karakterítiku rua selebrasaun ne’e nian: prosisaun ho ramus palmeira no oliveira nian iha inísiu no tuirmai leitura solene narrasaun Paixaun nian.

Ita husik asaun ne’ebé anima ho Espíritu Santu envolve ita-nia an, atu hetan buat ne’ebé ita husu iha orasaun: atu akompaña ho fiar ita-nia Makso’in iha ninia dalan no iha nafatin prezente hanorin boot paixaun nian nu’udar modelu moris no vitória nian kontra espíritu aat nian.

Jezús hatudu mai ita  oinsá enfrenta momentu difisil sira no tentasaun ne’ebé iha hani boot, hodi rai iha fuan dame ne’ebé la’ós hadook an, la’ós impassibilidade ka superman, maibé abandonu konfiante ba Aman no ba ninia vontade salvasaun nian, moris nian, mizerikórdia nian; no, iha ninia misaun hotu, nia liu husi tentasaun atu “halo ninia obra”, hodi hili rasik modu hala’o no desliga husi obediénsia ba Aman. Husi hahú, iha luta loron haatnulu iha rai-fuik maran, to’o rohan, iha Paixaun, Jezús rejeita tentasaun ida-ne’e ho konfiansa obediente ba Aman.

Ohin mós, iha ninia entrada iha Jerusalém, Nia hatudu dalan. Basá iha eventu ida-ne’e, buat aat, Liurai mundu ne’e nian iha karta atu joga: karta triunfalizmu nian, no Na’i hatán hodi  hamriik metin iha nia dalan, dalan haraik-an nian.

Triunfalizmu buka atu hakbesik finalidade liuhusi dalan badak, ho komprometimentu falsu. Nia objetivu mak sae manán-na’in nia kareta. Triunfalizmu buras ho jestu no liafuan sira maibé, maski nune’e la liu husi kális krús nian; nia sai boot iha konfrontasaun ho ema seluk hodi julga sira nu’udar aat ba beibeik, iha defeitu, ho fallansu… Forma haksumik ida triunfalizmu nian mak mundanidade espirituál, nu’udar perigu boot liu, tentasaun maka’as liu ne’ebé ameasa Kreda (De Lubac). Jezús harahun triunfalizmu ho ninia Paixaun.

Na’i partsipa tebes duni no haksolok ho povu, ho foin-sa’e sira ne’ebé hakilar nia naran hodi haklaken nia Liurai no Mesias. Ninia fuan haksolok atu haree kiak sira Israel nia entuziazmu no festa. To’o pontu iha-ne’ebé, ba farizeu sira ne’ebé husu nia atu haksiak ninia eskolante sira ba sira-nia aklamasaun ne’ebé hamoe, Nia hatán: «Sira nonok karik, fatuk sira sei hakilar» (Lc 19,40). Haraik-an la signifika nega realidade, no Jezús Mesias duni, Liurai duni.

Maibé Kristu nia fuan iha dalan seluk, dalan santa ne’ebé Nia ho Aman de’it mak hatene: ida-ne’ebé bá husi «kondisaun Maromak nian» ba «kondisaun atan nian», dalan umillasaun nian iha obediénsia «to’o mate no mate iha krús» (Fil 2,6-8). Nia hatene katak atu to’o ba triunfu loloos tenke fó fatin ba Maromak; no atu fó fatin ba Maromak iha de’it modu ida: kolu-an, hamamuk an. Nonok, reza, haraik an. Ho krús, maun no biin-alin sira, ita labele negosia, hili hakohak nia ka rejeita nia. No ho ninia haraik-an Jezús hakarak loke mai ita dalan fiar nian no la’o uluk iha ita-nia oin.

Iha Ninia kotuk, ida uluk liu atu la’o tuir mak nia Inan, Maria, dixípula dahuluk. Virjen Maria no santu sira terus atu la’o iha fiar no iha Maromak nia vontade. Iha eventu toos no terus sira moris nian, hatán ho fiar kusta «susar partikulár fuan nian» (kf S. Giovanni Paolo II, Enc. Redemptoris Mater, 17). Ne’e mak nakukun fiar nian. Maibé husi nakukun ida-ne’e mak mai dadeersaan moris-hi’as nian. Iha krús hun, Maria hanoin hikas liafuan sira Anju nian kona-ba nina Oan: «Nia sei sai boot […]; Na’i Maromak sei fó ba Nia nia aman David nia tronu no nia sei ukun ba nafatin Jacob nia uma no nia ukun sei la iha rohan» (Lc 1,32-33). Iha Gólgota, Maria hasoru katak promesa ne’e la akontese totalmente: nia Oan agonia hela iha krús ida hanesan ema ahu-na’in ida. Nune’e, Jezús nia umillasaun harahun triunfalizmu, harahun mós iha nia Inan nia fuan; sira rua hotu hatene nonok.

Tuir Maria nia ain-hakat, santu/a sura-laek tuir Jezús nia dalan haraik-an no dalan obediénsia nian. Ohin, Loron Mundiál Juventude nian, ha’u hakarak hanoin santu no santa foin-sa’e barak, liuliu sira “iha ita-nia odamatan sorin”, ne’ebé Maromak de’it mak hatene, no dalaruma Nia ho surpreza hakarak hatudu mai ita. Foin-sa’e doben sira, imi keta moe atu hatudu imi-nia entuziazmu ba Jezús, atu hakilar katak Nia moris, Nia mak imi-nia moris. Maibé, tempu hanesan imi keta ta’uk atu tuir Nia iha dalan krús nian. No bainhira imi sente katak Nia husu atu imi heuai an rasik, atu kore an husi imi-nia seguransa sira, atu konfia imi-nia an tomak ba Aman iha lalehan, entaun, foin-sa’e doben sira, haksolok no hauelok bá! Imi iha dalan Maromak nia Reinu nian.

Hakilar festa nian no persegisaun maka’as; impresionante Jezús nia silénsiu iha ninia Paixaun, nia manán tentasaun atu hatán, atu sai “mediátiku” [superstar]. Iha momentu nakukun no terus boot presiza nonok, iha korajen atu nonok, sarak nonok ne’ebé kmaus no la rai hirus. Laran-maus silénsiu nian hatudu ita fraku liután, haraik an liután, nune’e demóniu, iha barani atu hatudu sai nia an. Presiza reziste iha silénsiu, “mantein pozisaun”, maibé ho atitude hanesan Jezús nian. Nia hatene katak funu ne’e funu entre Maromak no Liurai mundu ne’e nian, no la’ós hodi kaer surik iha liman, maibé hodi mantein hakmatek, hamriik metin iha fiar. Ne’e mak Maromak nia oras. No iha oras ne’ebé Maromak tama iha funu, presiza husik Nia halo. Ita-nia fatin seguru mak horik iha Maromak Inan Santa nia mantu okos. No enkuantu ita hein Na’i mai tempestade hakmatek (kf Mc 4,37-41), ho ita-nia sasin iha silénsiu no iha orasaun, ita fó mai ita-nia an rasik no ba ema seluk «razaun esperansa nian ne’ebé horik iha ita» (1 Pt 3,15). Ida-ne’e sei tulun ita atu moris iha tensaun santa entre memória promesa sira-nian, realidade persegisaun prezente iha krús no esperansa moris-hi’as nian».