«Mundu tomak hein mana-manas tempu wainhira sei hatudu Maromak nia oan sira» (Rm 8, 19)

 

Maun alin doben sira!

Tinan tinan husi Inan Kreda, Maromak “haraik ba nia fiar na’in sira grasa atu sira bele prepara an, iha ksolok fuan nebe hamos an ona, atu selebra festa sira Paskua nian atu (…), hodi hola parte iha misteriu sira hafoun an sarani nian, sira to’o atu sai lolos Maromak nia oan sira» (Prefásiu I Kuaresma nian). Nune’e husi Paskua ida ba Paskua seluk, ita bele la’o atu hetan ona salvasaun nebe itsa simu tiha ona, tan Kristu nia mistériu paskal: «Tebes, iha esperansa mak ita hetan maksoin» (Rm 8, 24). Mistériu maksoin ne’e, nebe serbisu ona iha ita iha ita nia moris iha rai ne’e, mak prosesu ida nebe dinamiku nebe involve mos istoria no mundu tomak. São Paulo to’o dehan: «¹⁹Basa mundu tomak hein mana-manas tempu wainhira sei hatudu Maromak nia oan sira» (Rm 8, 19). Iha perspetiva ne’e, ha’u hakarak oferese proposta refleksaun balun nebe bele akompania ita iha ita nia dalan ba konversaun iha kuaresma mai daudaun ne’e.

 

1. Mundu nia salvasaun

Selebrasaun Tríduo Paskual Kristu nia terus, mate no moris hian nian, Tinan liturjiku nia tutun, bolu ita nafatin atu moris dalan preparasaun nian, hodi hatene katak nia fo ona destinu atu sai nia Oan Mane nia ilas (cf. Rm 8, 29) ne’e presente folin boot husi Maromak nia laran sadia.

Ema moris karik nudar Maromak nia oan, nia moris karik nudar ema nebe soi tiha ona, nia husik Espiritu Santu ukun nia ba (cf. Rm8, 14), no hatene rekoniese no halo tuir Maromak nai ukunfuan, hodi hahu ho ukunfuan nebe hakerek tiha iha nia fuan no iha natureza,haraik diak mos ba mundu, hodi koopera iha nia  redensan. Tan ne’e, mundu –São Paulo dehan – hakarak hodi kbi’it atu Maromak nia oan sira hatudu an, katak, sira nebe hetan grasa Jesus nia Mistériu paskual nian hafutar an tomak ho nia fuan sira, ho destinu atu to’o sai tasak lolos iha redensaun nia isin lolon ema nian. Bainhira Kristu nia karidade transfigure ema santu sira nia moris – espíritu, klamar no isin–, sira ne’e hahi Maromak no, ho orasaun,  kontemplasaun no arte, involve kristura sira hotu iha nia, nudar Sao Francisco Asis nia “Knananuk maun loron nian” hatudu momos (hare. Ensiklika Laudato si’, 87). Maibe , iha mundu ne’e, sei kontinua armonia nebe redensaun hamoris– no sei sai nafatin – hetan ameasa husi sala no mate nia forsa negativa.

 

2. Sala nia kbi’it atu sobu

Tan ne’e, bainhira ita la moris nudar Maromak nia oan sira, dala barak ita tuir komportamentu nebe halo aat ba ita nia maluk no ba kriatura sira seluk– maibe mos halo aat ba ita an rasik–, hodi hanoin, mais o menus hatene, katak ita bele usa sira nudar ita hakarak. Nune’e mosu la kontrola ita an, hodi hala’o istilu moris nian nebe ita nia kondisaun nudar ema no natureza husu ita atu respeita, hodi halo tuir hakarak sira nebe la iha kontrolu nebe iha livru Sabedoria, dehan kona ba impiu sira, katak kona ba sira nebe la halo Maromak nudar sira nia pontu referensia nian iha sira nia hahalok sira, no mos la iha esperansa ba futuru (cf. 2, 1-11). Ita la fila nafatin ba Paskua, ba horizonte moris hias nian, mosu momos katak ita to’o ba lojika “buat hotu no kedas”,no “hetan (sasan) liu tan”.

Nudar ita hatene, buat nebe hamosu buat aat hotu mak sala, nebe, hahu kedas nia mosu iha ema sira leet, hakotu komuniaun ho Maromak, ho ema seluk no ho mundu, nebe ita liga ba uluk knanain ho ita nia isin. Hodi hakotu komuniaun ho Maromak, lakon mos relasaun diak ho ema seluk no ho meio ambiente iha nebe Maromak bolu ita atu horik ba, to’o jardim nakfila ba rai fuik maran (cf. Gn 3, 17-18). Ita koalia kona ba sala nebe lori ema atu hanoin nai an hanesan Maromak mundu ne’e nian, atu senti an nia na’i lolos hodi usa nia, la’os nudar Maromak hakarak maibe ba nia rasik nia interese  hodi halo aat ba kriatura sira no ema seluk.

Bainhira ema husik Maromak nia ukanfuan, ukunfuan domin nian, hala’o fali ukunfuan ida maka’as mak ukun ida nebe kbi’it laek. Sala – nebe horik iha ema nia fuan (hare. Mc 7, 20-23), hatudu an nudar karakten, ambisaun ba moris diak nebe la iha sukat, la hanoin ema seluk nia diak no dala barak mos la hanoin an rasik– lori ba esplorasaun mundu nian (ema no meio ambiente), hodi hanoin deit atu manan nebe nunka hotu nebe hanoin katak dejseju tomak mak direitu ida no sedu ka tarde, sei halo aat mos ba ida nebe hakarak ne’e ukun ona.

 

3. Hakribi no perdaun nia kbi’it atu kura

Tan ne’e, mundu iha nesesidade maka’as atu Maromak nia oan sira hatudu an, sira nebe sai ona “Kriasaun foun”. «Ema ida iha ona Kristu, nia kriasaun foun ida. Buat nebe tuan liu ona; hare ba buat foun sira mosu mai » (2 Cor 5, 17). Ne’e duni, ho sira nia hatudu an, mundu rasik mos bele “halo Paskua»: loke an ba lalehan foun no rai foun (hare. Ap 21, 1). dalan (objetivu) ba Paskua ne’e bolu ita  lolos atu hamosu fali ita nia ilas (fisionomia) no ita nia fuan sarani nian, husi hakribi sala, konversaun no perdaun, atu ita bele moris grasa misteriu paskual nia rikusoi tomak.

“La iha pasiensia” ne’e, mundu nia hein maka’as atu hare nia an los ona (satifeita)  bainhira Maromak nia oan sira mosu ona, katak, bainhira sarani sira no ema hotu tama hodi hakarak iha “tur ahi” ne’e nebe mak konversaun. Hamutuk ho ita, Maromak bolu mos mundu tomak atu sai husi “kondisaun atan nian ba korupsaun, atu bele hetan liberdade iha Maromak nia oan sira nia gloria» (Rm 8, 21). Kuaresma mak  sinal sakramental konversaunida ne’e. Nia bolu sarani sira atu halo konkretu hanesan sira nia isin Mistériu paskual iha sira nia moris ida-idak, moris iha familia no iha sosiedade, liuliu husi hadera an, orasaun no fo esmola.

Hadera an katak aaprende atu muda ita nia attitude kona ba ita nia maluk sira no mos kona ba sasan sira: mudar husi entasaun atu “han hotu” atu habosu lolos ita nia karak boot, kapacidade atu terus tan domin, nebe bele hakonu ita fuan nia mamuk. Reza, atu hatene husik idolatria (adora buat nebe laos Maromak) no hanoin katak ita nia an los ona ba ita an rasik (la presisa tan Maromak no maluk seluk), hodi deklara katak ita presisa Na’i  no nia laran sadia. Fo esmola atu sai husi hanoin bulak moris no halot buat hotu ba ita nian an deit, hodi bosok an katak ita sei hetan futuru nebe lolos la’os ita nian. Nune’e hetan fali ksolok projetu nian nebe Maromak tau iha mundu no iha ita nia fuan; projetu atu hadomi Nia, hadomi ita nia maluk sira, no hadomi mundu tomak, hodi hetan iha domin ne’e ksolok lolos.

Maun alin doben sira, Maromak nia Oan (Jesus) nia «kuaresma» konsiste iha tama ba rai fuik mundu nian atu halo nia fila sai jardim “komuniaun ho Maromak nian” nebe molok sala uluk mosu (cf.Mc 1,12-13; Is 51,3). Ita nia Kuaresma ne’e la’o (Kristu) nia dalan rasik ne’e ba, atu lori mos Kristu nia ba mundu  nebe “sei hetan libertasaun husi kondisaun atan nian ba korupsaun, atu to’o ba liberdade Maromak nia oan sira nian» (Rm 8, 21). Ita keta husik tempu diak ne’e liu ba leet deit! Ita husu Maromak atu tulun ita realiza dalan konversaun lolos nian. Mai ita husik egoismu, hakribi hare deit ita nia an, no ita fila ba Jesus nia Paskua; mai ita halo ita nia an maluk ba ita nia maun alin sira nebe iha susar laran, hodi fahe ho sira ita nia diak espiritual no ita nia sasan sira, Nune’e hodi simu iha ita nia moris Kristu nia vitoria kontra sala no mate, ita bele dada mos ba mundu nia kbi’it nebe transforma.

 

Vaticano, Festa São Francisco de Assis nian, 4 outubro 2018.

Francisco

 

(Trad.Pe.Rolando Fernandez SDB)