Luigi Versiglia: Bispu Salezianu, Mártir, Santu
Iha 1885 S. Giovanni Bosco revela ba Salezianu sira halibur iha San Benigno Canavese, iha Piemonte, katak nia mehi labarik mane lubun boot ida mai hasoru nia hodi deahn: “Ami hein ó kleur!”; iha mehi seluk nia haree hiit sae ba lalehan kálix boot rua, ida nakonu ho kosar-been no ida fali ho raan. Bainhira iha 1918 grupu ida misionáriu salezianu nian sai husi Valdocco, iha Torino, ba Shiu-Chow iha Kwang-tung, Xina, Reitór-Mor, Padre Paolo Albera, oferese kálix uza atu selebra “bodas de ouro” konsagrasaun nian no tinan 50 Santuáriu “Maria Ausiliatrice”. Prezente folin boot no simbóliku entrega husi Padre Sante Garelli ba Mons. Versiglia, ne’ebé deklara: “Don Bosco haree katak bainhira iha Xina kálix ida nakonu ho raan, Obra Saleziana sei habelar ho modu maravillozu iha povu boot ne’e nia leet. Ó lori mai ha’u kálix ne’ebé Aman haree: ha’u mak sei hakonu ho raan atu kumpre vizaun”.
Luigi Versiglia moris iha Oliva Gessi iha provínsia Pavia 5 Juñu 1873. Iha 1885, ho tinan sanulu-resin-rua, nia aseita atu bá estuda iha oratóriu salezianu Valdocco ihaTorino, ho kondisaun atu la sai amlulik. Maibé Maromak nia grasa, ambiente nakonu ho relijiozidade no laran-manas misionáriu, Don Bosco rasik ninia faxíniu iha ninia tinan ikus sira nia moris nian, nakfilak labarik mane ne’e ninia klamar ne’ebé, iha enkontru badak ida iha 1887, santu ne’e dehan ba nia: “Mai hasoru ha’u, ha’u iha buat ruma atu dehan ba ó”; maibé Don Bosco labele tan ona ko’alia ho Luigi tanba nia moras no mate. Maski nune’e, foin-sa’e ne’e sente ligasaun boot ba Don Bosco nia figura nune’e, atu hatán ba bolun vokasaun nian, iha nia estudu iha Valdocco nia rohan, nia halo pedidu atu “hela ho Don Bosco”, hodi lori iha nia fuan segredu ida esperansa nian atu loron ida bele sai misionáriu. Ho tinan 16 nia halo votus relijiozu iha Kongregasaun Saleziana.
Nia mak novisu modelu iha Foglizzo, Torino, no halo profisaun relijioza iha 11 Outubru 1889. Enkuantu estuda filozofia iha Casa Estudente nian iha Valsalice, Torino (1889-90), nia hakerek ba diretór espirituál katak hakaran atu sai misionáriu sai boot loron ba loron, maibé nia ta’uk katak ida-ne’e mak hakaran mamuk ida, tanba la soi virtude nesesária sira, no nia epesifika kona-ba saida mak nia tenke manán. Husi ne’e mak hahú dalan axétiku, ne’ebé iha tinan 40 lori nia ba tutun aas liu virtude sarani no karidade nian. Ne’e mak konkista todan fuan jenerozu nian ida no vontade besi nian, ho apoiu husi piedade sinsera no umildade profunda. Sira-ne’e mak kualidade ne’ebé hatudu karakterístika ninia personalidade nian.
Bainhira frekuenta estudu iha Universidade Gregoriana iha Roma (1890-93) nia tau hamutuk estudu ho apostoladu entre foin-sa’e sira iha oratóriu salezianu Sacro Cuore nian, ho susesu satisfatóriu iha kampu rua hotu. Foin-sa’e sira hadomi nia no konfrade salezianu sira admira nia ba ninia talentu furak sira. Nia profundamente no sinseramente haraik-an, konsidera nia an nu’udar ikus husi nia maluk sira nia leet iha estudu no kontinua esforsu an atu manán virtude sira ne’ebé presiza atu sai misionáriu di’ak. Konsege tiha lisensiatura iha Filozofia (1893), Superiór sira konfia ba nia knaar delikadu profesór no asistente novisu sira-nian iha Foglizzo (1893-96). Luigi Versiglia mak profesór klaru no transparente, asistente atentu no, bainhira presiza, severu mós, modeladór karákter sira ne’ebé efikás, maibé nafatin kordiál, haraik-an, ema hotu nia belun no ida-ne’ebé salezianu maluk sira estima liu iha uma.
Depoizde ordenasaun saserdotál (21 Dezembru 1895) hili nia nu’udar diretór no mestre novisu sira nian iha uma foun Genzano iha Roma, maski nia iha rezisténsia sira, tanba nia konsidera nia an la iha kapasidade, tanba ninia idade foin-sa’e ho tinan 23. Ba tinan sanulu (1896-1905) nia mak formadór ótimu ba klamar relijiozu no amlulik sira-nian, simu estima no domin hanesan aman ida. Salezianu barak fó sasin kona-ba sira-nia venerasaun ba sira-nia mestre doben, no mós ema Genzano sira hanoin kona-ba nia ba tinan barak. Durante tinan sanulu ne’e, Padre Versiglia kontinua hamoris ninia hakaran ba misaun sira no, hodi hala’o hikas prátika ida tempu foin-sa’e nian, nia treinu sa’e kuda, tanba konsidera util ba vida misionária. Bainhira, iha bailoron 1905, mai konvite atu gia grupu misionáriu Salezianu dahuluk iha Xina, nia simu ho entuziazmu, nu’udar prezente boot liu, ida-ne’ebé nia husu Na’i no nia prepara ho serbisu interiór intensu husik kedas loron iha-ne’ebé, ho tinan 15, nia hili atu “hela ho Don Bosco”.
Padre Versiglia hetan orfanatu ki’ik-oan ida iha Macau, propriedade Bispu lokál nian. Iha tinan 12 serbisu nian, ho Salezianu 12 nia tulun no iha kampu ida luan, nia nakfilak iha eskola profisionál moderna ba alunu internu na’in 200, iha-ne’ebé maioria orfaun, ne’ebé hetan treinu atu iha profisaun ida. Iha 1911, ho Salezianu santu seluk nia tulun, Padre Ludovico Olive (mate sedu ho tinan 52 tanba moras kólera ne’ebé nia hetan durante ministériu), Padre Versiglia hahú misaun Heungshan nian, rejiaun entre Macao no Canton. Ninia laran-manas apostóliku ba klamar sira nia salvasaun atinje tutun eroisidade nian entre ema moras sira peste bubónika nian no entre ema moras-lepra sira.
Iha 1918 Santa Sé konfia ba Salezianu sira misaun foun Shiu-Chow nian iha norte Kwang-tung nian. Padre Versiglia simu knaar husi Superiór sira Torino nian atu organiza misaun ne’e hodi amlulik sanulu-resin-rua nia tulun, haruka husi Itália. Iha 1920 misaun ne’e foti tiha ba vikariatu apostóliku no mosu kedas rumór katak padre Versiglia sei eleitu ba vigáriu no konsagradu ba bispu. Nia hakerek ba Superiór sira iha Torino surat laran-taridu nian, hodi deklara ninia inkapasidade absoluta no husu sira atu hasai nia husi enkargu ida-ne’e. Mons. De Guébriant fali deklara publikamente katak, se karik hilin ne’e halo husi povu nia lian, labarik ki’ik-oan sira mós sei foti padre Versiglia nu’udar aman no mahein. Konsagra tiha ba bispu iha Canton iha 9 Janieru 1921, hamutuk ho esforsu sira ministériu pastorál iha territóriu ida luan liu no lahó lurón, Mons. Versiglia aumenta tan peniténsia todan, to’o hakanek nia hodi suli raan. Iha 1926, Superiór sira iha Torino konvida nia atu partisipa iha Kongresu Eukarístiku iha Chicago. Operasaun sirúrjika séria ida halo nia hela iha Estados Unidos ba tinan ida. Bainhira nia saúde permiti, nia serbisu mós ba propaganda misionária, nafatin hodi husik impresaun estraordinária.
Filafali ba Shiu-Chow Salezianu sira prepara surpreza ida ba nia: episkópiu. Uma furak ida ho estilu xinés, la’ós riku, hari’i iha Institutu Don Bosco nia sorin, iha-ne’ebé Monseñor sempre hela bá iha sala ki’ik-oan rua ne’ebé sempre hetan disturbu hosi movimentu mai husi alunu 300 resin. Konstrusaun foun ne’e hanesna luxu ida ba nia no nia rejeita kategorikamente naran espikópiu nian. Nia husik nia an atu hela iha ne’ebá sarak hanaran nia no sai tebes duni “Uma misionáriu nian”, iha-ne’ebé bele simu misionáriu sira ne’ebé moras no sira ne’ebé liu ka mai ba enkontru sira.
Iha tinan 12 misaun nian, husi 1918 to’o 1930, Bispu Versiglia konsege realiza milagre iha rai ida inimigu ba katóliku sira: nia hari’i estasaun misionária primária no sekundária 55 kompara ho 18 nia hetan; ordena amlulik 21; forma relijiozu leigu na’in rua, Irmán lokál na’in 15 no estranjeira na’in 10; husik hela katekista 31 (feto 18), profesór/a 39 (feto 8) no seminarista 25. Nia lori ba Batizmu sarani ne’ebé konverte rihun tolu, kompara ho 1.479 ne’ebé nia hetan bainhira to’o. Hari’i orfanatu ida, uma formasaun ida ba katekista sira; Institutu Don Bosco inklui eskola profisionál sira, komplementár no majistrál ba foin-sa’e mane sira; Institutu Maria Auxiliadora ba foin-sa’e feto sira; uma-mahon ida ba katuas sira; uma ida ba labarik ema soe; dispensáriu rua ba ai-moruk no Uma misionáriu nian, hanesan naran ne’ebé nia hakarak ba espikópiu. Bispu Versiglia la para iha buat ida nia oin, maski tempu rai hamlaha, epidemia sira, derrota sira ne’ebé nia no ninia kolaboradór sira hasoru, ne’ebé dalabarak umanamente la hetan rekompensa sira: apostazia, lia-bobar sira, abandonu sira, inkomprensaun sira, laran-makerek… Maibé buat hotu remata tanba orasaun, intensa, konstante. Iha tinan sira dedika ba Xina, Mons Versiglia nunka kole atu husu ninia amlulik sira halo diálogu ho Na’i no Virjen Maria. La’ós porakoazu mak nia mantein korrespondénsia ho Karmelita sira Firenze nian, atu husu apoiu espirituál.
Situasaun polítika iha Xina la hakmatek: Repúblika Xina foun, moris iha 10 Outubru 1911, ho jenerál Chang Kai-shek, lori hikas unidade ba Xina, hodi derrota iha 1927 “patraun sira funu nian” ne’ebé hanehan rejiaun barak. Maibé infiltrasaun komunista iha nasaun no ezérsitu, ho Stalin nia apoiu, halo atu jenerál sadere ba direita no deklara komunista sira ilegál (Abríl 1927); tanba ne’e hahú hikas fali funu sivíl. Provínsia Shiu-Chow, iha Norte no Súl nia klaran, sai fatin pasajen nian ka parajen nian ba grupu kombatente oioin no nune’e komún atu iha: na’ok, sunu, violénsia, krime, kapturasaun. Difisil mós distinge, iha banda sira ne’ebé na’ok ho violénsia, sé mak soldadu ne’ebé hasai husi ezérsitu, soldadu oho-dór, killer selu nian, pirata sira ne’ebé aproveita rungu-ranga. Iha tempu triste sira-ne’e, ema estranjeiru nia moris mós iha perigu no ema klasifika sira ho desprezu nu’udar “diabu mutin” sira. Enjerál ema kiak sira hadomi misionáriu sira no Misaun sira sai fatin refújiu iha tempu na’ok ho violénsia nian. Ema ta’uk liu pirata sira ne’ebé la iha respeitu ba ema ida, no ba soldadu komunista sira ne’ebé iha nu’udar programa harahun Kristianizmu. Tanba ne’e mak katekista sira mane no feto, mestra sira no menina sira, iha sira-nia movimentu ne’ebé presiza ba atividade misionária, la halo viajen se misionáriu sira la akompaña.
Tanba perigu iminente iha dalan sira rai no mota nian Bispu Versiglia mós labele to’o momentu ne’ebá vizita sarani sira iha misaun ki’ik Lin-Chow nian, formadu husi eskola rua no sarani na’in atus rua iha sidade ho makhorik 40.000, ne’ebé rahun, tanba funu sivíl. Maski nune’e iha Janeiru 1930 nia rohan, nia konvensidu katak tenke bá. Iha Fevereiru nia inísiu to’o iha sentru Salezianu Shiu-Chow nian, misionáriu joven Padre Callisto Caravario ho tinan 26, responsavel misaun Lin-Chow nian, atu akompaña vigáriu Versiglia iha viajen. Halo tiha provizaun sira, ba viajen ne’ebé prevé ba loron ualu nune’e mós ba nesesidade misaun ki’ik ne’e nian, iha dadeersaan 24 Fevereiru, grupu kompostu husi Mons. Versiglia, Padre Caravario, mestra joven na’in rua diplomada husi Institutu “Don Bosco” (ida sarani no ida seluk la sarani), sira-nia alin feto na’in rua, Maria ho tinan 21 (mestra) no Paula ho tinan 16 (ne’ebé husik nia estudu no fila ba família); iha mós katekista Clara ho tinan 22. Depoizde para ba kalan iha uma saleziana Lin-Kong-How nian, iha 25 Fevereiru sira embarka iha ró ne’ebé tenke sae mota Pak-kong to’o ba Lin-Chow; grupu aumenta tan ho katekista ferik ida ne’ebé sei akompaña ida joven liu, Clara, no labarik mane ida ho tinan 10, ne’ebé bá atu frekuenta Caravario nia eskola. Ró boot ne’e gia husi ró-na’in na’in haat no, bainhira sa’e daudaun iha mota, besik meiudia, sira haree iha mota-ibun ema na’in 12 halakan ahi, no bainhira ró to’o iha sira-nia parte, sira amesa atu hakbesik no para. Sira husu ba ró-na’in sira, hodi see kilat no pistola sira, sira lori sé no hatene tiha katak bispu no misionáriu ida, sira hateten: “Imi labele lori ema ida lahó mai-nia protesaun. Misionáriu sira tenke selu dolár 500 ka ami sei oho imi hotu”. Misionáriu sira buka atu halo sira komprende katak sira la iha osan barak hanesan ne’e, maibé pirata sira sae tiha ba ró haree feto-raan sira subar iha baraka oan iha iha ró nia kotuk, sira hakilar: “Ita lori tiha sira-nia feen sira!”. Misionáriu sira hatán katak la’ós sira-nia feen maibé aluna sira ne’ebé sira akompaña atu fila hikas ba uma; misionáriu sira ho sira-nia isin buka bloka entrada iha baraka laran. Nune’e pirata sira ameasa atu sunu ró, hodi foti ai-futun sira iha ró ida ne’ebé besik, maibé ai fresku nune’e la sunu kedas, enkuantu misionáriu sira konsege hamate ahi ne’ebé hahú lakan. Ho hirus, pirata sira foti ai-sanak boot liután no baku misionáriu na’in rua. Depoizde minutu lubuk ida bispu ho tinan 57 monu no minutu ruma tan padre Caravario mós monu tiding ba rai; iha pontu ida-ne’e kriminozu sira ataka kedas feto sira hodi rasta sira ba mota ibun ho sira-nia tanis dezesperada nian. Sira lori mós misionáriu na’in rua iha rai. Sira husik livre atu bá ró-na’in sira, ho katekista ferik, labarik mane no feto sira nia alin mane sira; sira ne’e mak fó hatene ba misionáriu no autoridade sira, ne’ebé haruka destakamentu soldadu sira-nian.
Enkuantu trajédia akontese daudaun iha mota-ibun, Salezianu na’in rua ne’ebé kesi metin konfesa ba malu, husu ba menina sira atu sai forti iha fiar; hafoin pirata sira halo Salezianu sira la’o iha lurón ki’ik-oan ida tuir Shiu-pin mota-oan husi Pak-kong, iha zona Li Thau Tseui. Bispu Versiglia husu ba sira: “Ha’u katuas ona, imi oho ha’u bá. Maibé nia joven, salva nia bá!”. Feto sira, enkuantu kriminozu sira dudu sira ba pagoda ida, rona tiruteiu dala lima no liutiha minutu sanulu oho-dór sira fila hodi dehan: “Buat ruma ne’ebé labele esplika, ami haree barak ona… ema hotu ta’uk mate. Na’in rua ne’e fali mate kontente no feto-raan sira-ne’e lakohi buat seluk maibé mate”. Loron ne’e 25 Fevereiru 1930. Sira rasta feto-raan sira iha foho, hodi submeter ba bandidu sira-nia podér ba loron lima. Iha 2 Marsu soldadu sira to’o iha bandidu sira-nia subar-fatin, no depoizde tiru malu badak ida sira halai hodi husik livre feto-raan sira, ne’ebé sai sasin folin boot no loos kona-ba misionáriu salezianu na’in rua nia martíriu.
Paulo VI deklara sira mártir iha 1976, João Paulo II beatifika sira iha 1983 no kanoniza iha 1 Outubru 2000.
Festa litúrjika 25 Fevereiru.