Papa Francisco nia lia-menon molok reza Angelus (18 Novembru 2018)

Maun no biin-alin sira, bondia!

Iha pasajen Evanjellu domingu ne’e nian (kf Mc 13,24-32), Na’i hakarak hanorin ninia dixípulu sira kona-ba eventu futuru. Ne’e la’ós diskursu dahuluk kona-ba mundu nia rohan, maibé konvite atu moris di’ak prezente, sai vijilante no prontu nafatin bainhira ita tenke fó konta kona-ba ita-nia moris. Jezús dehan: «Iha loron hirak ne’ebá, depoizde terus sira, loron sei nakukun, fulan sei la nabilan tan, fitun sira sei monu husi lalehan» (vv. 24-25). Lia fuan sira-ne’e halo ita hanoin kona-ba pájina dahuluk “Génesis” nian, istória kriasaun nian: loron, fulan, fitun sira, ne’ebé husi inísiu nabilan iha sira-nia orden no lori naroman, sinál moris nian, iha ne’e hatudu sira-nia dekadénsia, enkuantu sira namtate iha nakukun no kaos laran, sinál loron ikus nian. Naroman ne’ebé iha loron ikus ne’e sei nabilan, nia mesak no foun: mak ida Na’i Jezús nian ne’ebé mai iha glória ho santu hotu. Iha enkontru ne’e, finalmente ita sei haree ninia Oin iha roman nakonu Trindade nian; Oin ida nabilan ho domin, iha-ne’e iha nia oin sei mosu lia-loos totál, ema ida-idak nian mós.

Istória umanidade nian, hanesan istória pesoál ita ida-idak nian, sei la komprende de’it nu’udar sekuénsia simples ida liafuan no faktu sira-nian ne’ebé laiha sentidu. Labele mós interpreta de’it iha vizaun fatalista ida nia roman, hanesan buat hotu pre-estabelesidu ona tuir destinu ida ne’ebé hasai espasu hotu liberdade nian, hodi impede atu hala’o hilin sira ne’ebé sai nu’udar rezultadu desizaun loos ida nian. Iha Evanjellu ohin nian, Jezús dehan katak istória povu sira-nian no ida ema ida-idak nian iha rohan ida no meta ida atu to’o bá: enkontru definitivu ho Na’i. Ita la hatene tempu no modalidade oinsá sei akontese; Na’i hakarak konfirma katak «ema ida la hatene, anju sira no Oan-Mane mós» (v. 32); buat hotu rai iha segredu mistériu Aman nian. Maski nune’e, ita hatene prinsípiu fundamentál ida ne’ebé ita tenke konfronta an: «lalehan no rai sei liu – Jezús dehan –, maibé ha’u-nia liafuan sira sei la liu» (v. 31). Pontu krusiál loloos mak ida-ne’e. Iha loron ne’ebá, ita ida-idak tenke komprende se Maromak nia Oan nia Liafuan leno ezisténsia pesoál rasik, ka se nia fila kotuk hodi prefere konfia iha ninia liafuan sira. Ne’e mak momentu ida loloos atu ita abandona an definitivamente iha Aman nia domin no laran metin iha ninia mizerikórdia.

Laiha ema ida bele halai sees husi momentu ida-ne’e, nein ida husi ita! Matenek ne’ebé dalabarak ita tau iha ita-nia hahalok sira atu fó kréditu ba imajen ne’ebé ita hakarak oferese, la serve ba buat ida; nune’e mós, osan nia podér no meiu ekonómiku sira ne’ebé ita hakarak ho prezunsaun atu iha buat hotu no ema hotu, labele ona uza. Ita sei iha de’it ho ita buat ne’ebé ita realiza iha moris ida-ne’e  hodi fiar iha ninia Liafuan: buat hotu no buat mamuk ne’ebé ita hala’o ka ita la halo. Ita sei lori de’it ho ita buat ne’ebé ita fó.

Ita invoka Virjen Maria nia intersesaun. Atu ita konxiénsia kona-ba ita-nia temporalidade iha rai no ita-nia limite la halo ita mout iha laran-taridu, maibé fó hanoin maki ita kona-ba responsabilidade ba an rasik, ba maluk sira, ba mundu tomak.