“Tamba hahalok aat sira sei sai wa’in liu tan, ema barak nia domin sei namlaek.” (Mt 24:12)

 

Maun alin doben sira,

Dala ida tan Na’i nia Paskua besik ba daudaun! Iha ita nia preparasaun ba Paskua, Maromak iha nia providensia oferese mai ita tinan tinan tempu Kuaresma nian nudar “sinal sacramental ita nia konversaun nian”.[1] Kuaresma bolu ita, no halo ita bele, fila fali ba Na’i ho laran tomak no iha buat hotu ita nia  moris nian.

Ho liamenon ida ne’e, dala ida tan ha’u hakarak tinan ne’e atu tulun Kreda tomak koko fali tempu grasa nian ne’e, ho ksolok no iha lialos. Ha’u sei  hasai ha’u nia dalan husi Jesus nia liafuan iha Evanjeliu S.Mateus nian: ^“Tamba hahalok aat sira sei sai wa’in liu tan, ema barak nia domin sei namlaek.” (24:12).

Liafuan hirak ne’e mosu iha Kristu nia pregasaun  kona ba tempu nia rohan. Nia dehan ne’e iha Jerusalem, iha foho Oliveira nian, iha nebe Na’i nia terus sei hahu. Hodi hatan ba nia eskolante sira nia pergunta, Jesus fo sai susar boot no hatudu situasaun iha nebe komunidade fiarnain sira sei hetan: iha susar boot profeta bosok sira sei lori povu husi dalan los no domin nebe mak sentru  evanjeliu nian sei sai malirin iha ema barak nia fuan.

Profeta bosok sira

Mai ita rona liafuan Evanjellu nian hodi buka hatene ilas nebe profeta bosok sira sei hatudu.

Sira bele mosu nudar “encantadores de serpentes”¹, nebe manipula ema nia emosaun atu halo sira sai atan no lori sira atu halo buat nebe sira hakarak. Maromak nia oan hira mak ksolok nebe pasa lohi hodi hanoin katak buat hirak nee ksolok lolos! Mane no feto hira mak mehi rikusoi hodi sai  atan ba lukru no interese nebe folin laek! Ema nain hira mak moris hodi hanoin katak sira to’o ona ba sira nia an rasik, no ikus mai senti mesak!

Profeta bosok sira mos bele sai “charlatanes²”, nebe oferese solusaun  lalais no fasil ba terus maibe ikus mai la resulta diak. Foinsa’e nain hira mak monu ba droga sira, ba relasaun nebe bele kotu lalais, ba osan ka sasan nebe hetan husi dalan aat! Ema hira tan mak moris “virtual”, iha nebe relasaun mosu hanesan lalais no direitu, maibe ikus mai ahre katak relasaun ne’e laiha sentidu! Sira ne’e lohidor, hodi faan sasan sira nebe folin los la iha, naok buat nebe folin liu ba ema: dignidade, liberdade no kapasidade atu hadomi. Sira dada ita nia vaidade, ita nia konfiansa iha buat nebe hare deit iha liur, maibe ikus mai sira halo ita sai beikten deit. Ita keta hakfodak. Atu lohi ema nia fuan, diabu, nebe “bosokten  no lia bosok nia  aman” (Jn 8:44), hatudu nafatin buat aat hanesan buat diak, lia bosok hanesan lialos. Tan ne’e Maromak bolu ita ida-idak atu hare didiak ba ita nia fuan atu ita bele hare ita monu ba profeta bosok sira ne’e nia lia bosok. Ita ten ke aprende hare klean iha leten nia okos, no rekoniese buat nebe husik sinal nebe diak no dura iha ita nia fuan, basa buat ne’e mai husi Maromak no sai duni diak mai ita.

Fuan malirin 

Dante Alighieri³ haktuir katak iha infernu, diabu tur iha tronu es fatuk nian,[2] mesak  no domin la iha iha fatin nebe malirin liu. Ita bele husu ita nia an oin sa karidade bele sai malirin  iha ita nia laran. Sinal sa mak hatudu katak ita nia domin hahu sai malirin?

Uluk knanain, buat nebe halo aat karidade mak kaan osan,  “buat aat hotu nia abut” (1 Tim 6:10). Hewai Maromak no nia dame tuir kedas; ita karak ita rasik nia an liu fali ksolok nebe hetan iha nia liafuan no iha sakramentu sira.[3] Buat hirak ne’e hotu lori ba violensia kontra ema naran deit nebe ita hanoin mak ameasa ba ita rasik nia “serteza” sira”: oan nebe iha knotak laran, ema otas boot no moras, ema husi rai liur nebe horik iha  ita nia rai, ema malae iha ita leet, ka ita nia visiniu nebe la moris tuir ita nia hakarak.

Kriasaun rasik sai sasin nonok ba karidade nebe sai malirin ona. Ohin rai simu venenu husi lixu, nebe ita soe tan ita la kuidadu ka tan ita rasik nia interese. Tasi sira hetan polusaun, ho ro barak sira nebe mout ho ema nebe sai vitima tan ema obriga sira atu halai husi sira nia rai. Lalehan  mos nebe iha Maromak nia planu, nia halo atu hananu hahi ba nia, sai foer ona tan makina sira nebe hakonu nia ho instrumentu mate nian.

Domin bela sai malirin mos iha ita nia komunidade sira. Iha Exhortasaun Apostolika Evangelii Gaudium, ha’u  haka’as an atu hatudu sinal sira nebe hare momos kona ba falta domin ne’e: hanoin an no baruk espiritual, pesimismu nebe la fo fuan, tentasaun halo an sentru moris nian, istori malu beibeik, no mentalidade mundu nian nebe halo ita hanoin deit kona ba buat nebe bele hare nune’e hamenus ita nia laran misionariu nian.[4]

Ita sei halo  sa ida?

Ita bele hare karik klean iha ita nia laran no  haleu ita sinal sira nebe ha’u foin haktuir ne’e. Maibe Kreda, ita ni Inan no Mestra, hamutuk ho aimoruk nebe dala barak moruk lialos nian, oferese mai ita offers us iha Tempu Kuaresma ne’e aimoruk diak orasaun, fo esmola no jejum nian.

Hodi pasa tempu barak liu tan ba orasaun, ita halo ita nia fuan bele fokit ita nia lia bosok segredu no buat sira nebe lohi ita an,[5] hafoin hetan ksolok nebe Maromak oferese. Nia mak ita nia Aman no nia hakarak katak ita  moris didiak.

Fo esmola  halo ita livre husu kaan  sasan no tulun ita atu hare ita nia maluk sira nudar maun ka alin. Buat  nebe ha’u iha nunka sai ha’u nian deit. Ha’u hakarak katak  fo esmola ne’e sai parte lolos ita ida-idak nia moris! Ha’u hakarak tebes katak ita, nudar sarani, sei halo tuir apostolu sira nia esemplu hdi hare katak fahe ita nia sasan ba ema mak sasin lolos komuniaun  nebe ita iha iha Kreda! Tan ne’e, ha’u dehan fali buat nebe S.Paulo  husu sarani sira iha Korintu atu halo kolekta ba komunidade Jerusalem nian nudar buat nebe sira rasik sei hetan diak (cf. 2 Cor 8:10). Ne’e diaktebeslosiha Tempu Kuaresma nian, bainhira, grupu barak halo kolekta atu tulun Kreda noemasira nebe presisa. Maibe ha’u hein mos katak, iha mos ita nia enkontru loron loron ho sira nebe husu ita nia tulun, ita sei hare sira nia husu ne’e nudar mai husi Maromak rasik. Bainhira ita fo esmola, ita hola parte iha Maromak nia domin ba nia oan sira ida-idak. Bainhira husi ha’u Maromak tulun ema ida ohin, nia sei la tau matan aban ba ha’u nia nesesidade? Basa la iha ema nebe laran luak liu fali Maromak.[6]

Jejum halo ita nia tendensia ba violensia fraku liu, halo ita kroat la iha no  sai oportunidade ida atu sai laran boot liu. Jejum halo ita koko buat nebe ema kiak no  ema hamlaha senti. Mos, jejum esprime ita nia hamlaha no hamrook espiritual ba moris iha Maromak. Jejum fanu ita. Jejum halo ita fo atensaun liu tan ba Maromak no ba ita nia maluk sira, Jejum hamoris fali ita nia hakarak atu halo tuir Maromak, nebe mesak mak bele habosu ita nia hamlaha.

Ha’u hakarak hato’omos ha’u nia konvite ne’e ba Kreda Katolika nia liur hodi to’o ba imi mane no feto laran diak nian, nebe nakloke ba Maromak nia lia. Imi  mos karik, hanesan ami, pre-okupa kona ba laran aat nebe belar daudaun iha mundu, imi pre-okupa kona ba malirin nebe halo ema nia fuan no hahalok la book ona, no imi hare katak ita nia sentidu nudar membru familia ida deit atu lakon. Ne’e duni, mai hamutuk ho ami, atu hato’o ita nia lia ba Maromak, iha jejum, no iha hasa’e buat nebe imi bele ba ita nia maun alin sira nebe presisa!

Paskua nia ahi

Liu buat hotu, ha’u husu barak membru sira hotu Kreda nian atu la’o tuir dalan Kuaresma nian ho entusiasmu, nebe haburas ho fo esmola, jejum no orasaun. Dala ruma karik, ahi karidade nian hanesan atu mate iha ita rasik nia fuan, hatene ba katak ne’e nunka mosu iha Maromak nia fuan! Nia fo nafatin mai ita posibilidade dala ida tan atu hahu hadomi.

Momentu ida grasa nian sei sai tinan ne’e mak inisiativa “24 Oras ba Na’i”, nebe konvida Kreda nia komunidade tomak atu selebra sakramentu Rekonsiliasaun nian iha kontextu adorasaun Eucaristica. Iha 2018, hetan inspirasaun husi salmu 130:4 nia liafuan, “Ho Itamak peerdua”, ida ne’e sei halo iha Sexta Feira, loron 9 fulan Março to’o Sabadu, loron 10 fulan Março. Iha dioses ida-idak, uma kreda ida pelo menus sei loke ba 24 oras tutuir malu hodi oferese oportunidade atu tuir  adorasaun Eucaristica no konfesaun sakramental.

Iha Vigilia Pascoal, ita sei  selebra dala ida tan  ritu kapas sunu lilin paskual. Hasai husi “ahi foun”, roman ne’e sei  neineik manan  nakukun hodi leno asembleia liturjika. “Kristu nia roman nebe moris hias iha gloria  halakon  nakukun iha ita nia fuan no hanoin”,[7] no halo ita hotu koko fali and enable eskolante sira nia esperiensa iha dalan ba Emaus. Hodi rona Maromak nia liafuan no habosu an husi meja Eucaristia nian, ita nia fuan sira sai manas liu an ba iha fiar, esperansa no domin.

Ho domin no promesa ha’u nia orasaun nian ba imi hotu, ha’u fo bensa ba imi, Favor keta haluha reza mai ha’u.

Husi Vaticano, 1 Novembro 2017

Santu sira hotu nia solenidade

Francisco

 

1 Encantadores de serpentes: ema sira nebe hodi toka flauta, halo samea sira book tuir sira nia hakarak.

2 Charlatanes: ema nebe koalia midar hodi fingi hatene barak, liu-liu kona ba aimoruk sira, ka kona ba buat seluk.

3 Dante Alighieri: poeta italiano nebe hakerek poesia naruk “comedia divina” iha nebe nia haktuir kona ba infernu, purgatoriu, no lalehan.

 

(Tradusaun P. Rolando Fernandez SDB)