MENSAJEN REITÓR MOR NIAN BA FOIN-SA’E SIRA

Festa São João Bosco -31 Janeiro 2018

Doben foinsa’e sira,

Hau hakarak kumprimenta imi ho domin boot no promete hau nia orasaun ba imi hotu no ba imi ida-idak. Nune mos tinan ida ne’e hanesan tinan kotuk, iha loron festa São João Bosco nian, 31 Janeiro, hau iha parte seluk mundu nian. Tempo ida ne’e hau iha Azia, Timor-Leste. Husi ne’e hau hakarak halo imi sente hau nia prezensa iha fatin oioin iha mundu iha ne’ebe foinsa’e sira esperiensia dadaun sentimentu ksolok nian tanba Maromak fo ba sira prezente Don Bosco nuudar Aman no Mestre ba foinsa’e sira.

Hau sei hanoin ho ksolok meomoria Papa Francisco nia hasoru malu ho foinsa’e sira iha Chile no Peru, ne’ebe akontese loron hirak liu ba. Iha parte seluk, iha fatin hotu-hotu iha movimento boot ba preparasaun ba Sínodu Bispo sira nian ne’ebe fo sai tiha ona ho téma: “Foinsa’e, Fiar no Dixernimentu Vokasional”. Papa Francisco rasik hakarak hasoru malu iha semana molok Domingo Ramos, delagasaun sira foinsa’e feto no mane mai husi mundo tomak, tanba nia hakarak atu iha “enkontru ida iha ne’ebe imi sei sai protagonista sira, foinsa’e husi mundo tomak, foinsa’e katólika no la’os katólika, foinsa’e Kristaun  no husi relijiaun seluk, foinsa’e sira ne’ebe la hatene se sira fiar iha Maromak eh lae. Sira hotu, mai atu rona imi, atu rona imi direitamente, tanba importante ba imi atu koalia, la bele husi nia-an ba silensiu”.

Buat sira ne’e hotu hamosu iha hau ksolok boot ida. Hau bele dehan ba imi segredo ida? Bainhira hau halo viajen iha “mundu salezianu”, iha nasaun oioin no hau hasoru imi, foinsa’e sira, no hau hare imi nia oin sira, imi nia hamnasa, imi nia sinseridade, imi nia hare ne’ebe puru no autentiku, hau dehan ba hau nia-an: Mundo, Kreda, ita nia familia saleziana, no Movimento Juvenil Salesiano iha tempo prezente ne’ebe boot no futuru ne’ebe nakonu ho promesa.

Tinan kotuk (sei lembra?) Hau hakerek hodi dehan ba imi, katak ami fiar iha imi. Ohin hau hakarak atu konfirma hau nia konfiansa tomak iha imi no hau konfia liu tan imi. Doben foinsa’e sira, keta renunsia imi nia mehi no imi hanoin kona ba futuru nian, maske dala ruma hare ba susar liu. Hakas-an atu nafatin hateke ho paixaun tomak ba imi ksolok maibe ba ksolok ida ne’ebe klean no autentiku, ida ne’ebe halo imi haksolok no sente satisfaz. Ksolok ida ne’ebe dook husi buat hotu ne’ebe superfisial no mamuk; ksolok ida ne’ebe dook husi buat hotu ne’ebe  “deskartavel” no hau hateten ba imi ho laran susar tanba dala ruma ita mos uza tiha ema hafoin soe.

Nuudar hau hanoin dadaun imi, hau hakarak hanoin hikas fali saida mak Papa Bento XVI dehan no hakerek ba foinsa’e sira iha tempu ruma liu ba: “Doben foinsa’e sira, ksolok ne’ebe imi buka, ksolok ne’ebe imi iha diretu atu goja iha naran ida no oin: nia mak Jesus husi Nazaré”.

Ema ruma sei husu se mensajen ida ne’e vale mos ba foinsa’e sira ne’ebé la’os sarani. La dúvida hau nia resposta sim. Mensajen ida ne’e vale ba hotu-hotu, hau nia doben foinsa’e sira.

Rona mai, hau hakarak fahe ho imi esperiensia ida semana hirak liu ba. Hau halo vizita ida ba Provinsia Saleziana iha Guwahati, iha Assam, parte leste India nian, no durante hau nia  eknontru ida ho prezensa Saleziana entre estudante universitariu husi relijiaun oioin (Katóliku, Hindu no Muslimanu) hau iha impressaun ne’ebe klean teb-tebes hodi hare sira rasik halo proposta atu reza hamutuk orasaun “Ami Aman.” Ida ne’e kona kedas hau nia fuan. Hau kongratula sira ba sira nia proposta ne’ebe signifikativu teb-tebes. Tanba foinsa’e sira ne’e bele bolu Maromak nuudar “Aman”, Moromak ida deit, sei bele hari mundu ida ho dame, ho justisa lolos, no ho fraternidade universal.

Buat hanesan mak Papa Francisco afirma durante nia vizita iha Bangladesh: “Hau haksolok teb-tebes – nia dehan – katak, hamutuk ho Katóliku sira, iha mos belun foinsa’e barak ne’ebe Muslimanu ka husi relijiaun seluk. Hodi mai hamutuk iha ne’e iha loron ida ne’e imi hatudu imi nia determinisaun atu promove atmosfera harmonia nian,  maske iha diferensia iha relijiaun, imi lolo imi nia liman ba ema seluk”.

Tanba ida ne’e mak ho Liberdade tomak hau hakarak sujere ba imi, no liu-liu husu imi, foinsa’e sira husi “mundu salezianu” nian no foinsa’e husi realidade seluk, atu loke imi nia fuan ba Maromak no husik Nia halo surpreza ba imi. Husik nia tama iha imi nia moris fuan-laran nian. Nia sei la bosok imi.

Buka atu kria esperiensia hasoru malu ho Nia, no hakas-an ho didiak atu reza, hodi halo dialogu ho Nia.

Reitor Mor bele husu ida ne’e husi imi foinsa’e sira iha mundu? Los duni nia bele. No hau halo ida ne’e iha Don Bosco nia naran, nia ida ne’ebe hamutuk ona ho Maromak, hadomi tebes imi. Hau husu ida ne’e husi imi tanba hau konvensidu tebes ho ida ne’e. Nune’e bele akontese mai ita saida mak Edith Stein (filozofu ida sekulu XX nian no agora santa ida)  koalia kona ba nia-an no nia tempu adolesente nian, nia afirma katak: “nia lakon ho konsiente no ho liberdade nia abitu atu reza”. Hau konvida imi, hau doben foinsa’e sira, atu kultiva no intensifika esperiensia vibrante orasaun nian nuudar dialogu ho Maromak. No mos, hakas-an atu sai jenerozu nafatin iha imi nia moris, nafatin oferese imi nia tempu no   kualidade sira ba ema seluk, koko nafatin atu buka dalan oinsa atu dezenvolve imi nia moris interior nian; husik ema seluk ne’ebé moris uluk imi  tulun imi no akompanha imi, sira bele oferese ba imi prezente ida hodi nakloke-an atu rona, ho fuan ida ne’ebe disponivel no pronto atu simu saida mak Maromak, liu husi espirtu hateten ona imi iha imi nia fuan laran.

Tau imi nia neon iha Maria, Maromak nia inan, ita nia inan no tulun. Ita Nain Feto sei akompaña imi iha momentu hotu imi nia moris: iha kruzamentu sira imi nia jornada moris nian no iha momentu difisil sira. Sai berani ba! Keta lakon esperansa, “tanba – Papa Francisco dehan – moris ne’e serve duni hodi hala’o hodi hateke ba oin”.

Ho domin nuudar imi nia aman lolos, maun no belun iha Don Bosco.

Roma, 31 Janeiro 2018

Padre Ángel Fernández Artime, SDB

(Tradusaun Pe.João da Costa Boavida SDB)