Amu-Papa nia omilia iha selebrasaun eukarístika solenidade Assunsaun Na’i-Feto nian iha Castel Gandolfo

Maun no biin-alin doben sira!

Iha Konstituisaun kona-ba Kreda nia finál, Konsíliu Vaticano II husik mai ita meditasaun furak ida kona-ba Maria Santíssima. Ha’u destaka de’it espresaun sira ne’ebé refere ba mistériu ne’ebé ita selebra ohin. Ida uluk mak ne’e: «Virjen Imakulada, ne’ebé la kona salan orijinál, hotu tiha ninia moris iha rai, hasae tiha ba Lalehan iha isin no klamar no Maromak foti nia nu’udar Liurai-Feto» (Konst. dogm. Lumen gentium, 59).

Tuir mai, besik finál dokumentu nian, ita hetan espresuan ida-ne’e: «Jezús nia Inan, hanesan iha Lalehan, Nia iha glória isin no klamar nian, mak ilas no inísiu Kreda nian ne’ebé sei realiza iha sékulu futuru, nune’e mós nia nabilan iha rai nu’udar sinál esperansa segura no konsolasaun nian, atu Maromak nia Povu ne’ebé sei la’o rai, to’o bainhira Na’i nia loron to’o mai» (ibid., 68).Iha íkone furak liu Ita-nia Inan nian ida-ne’e, it abele konsidera mensajen ne’ebé it ahetan iha Leitura bíblika sira ne’ebé ita foin rona. Ita bele konsentra an iha liafuan-xave tolu: luta, ressurreisaun no esperanaa.

Pasajen livru Apokalipse nian aprezenta vizaun luta entre feto no samea. Figura feto nian, ne’ebé reprezenta Kreda, husi sorin ida nia nakonu ho glória, triunfante, no husi sorin seluk nia iha difikuldade laran hela. Defaktu, nune’e mak Kreda: se iha Lalehan nia hola parte ona iha nia Na’i nia glória, iha istória nia enfrenta ho modu konstante provasaun no dezafiu sira ne’ebé supoin konflitu entre Maromak no buat aat, inimigu tempu hotu nian. No, iha luta ne’ebé dixípulu sira tenke enfrenta– ita hotu, dixípulu hotu Jezús nian tenke enfrenta luta ne’e -, Maria la husik ita mesak; Kristu nia Inan no Kreda nian nafatin hamutuk ho ita. Nia nafatin la’o ho ita, hamutuk ho ita. Maria mós, iha sentidu ida, kompartilla kondisaun rua ne’e. Nia, loos duni, tama ho modu definitvu iha glória Lalehan. Maibé ida-ne’e la signifika katak Nia dook loos, ketak husi ita; loloos, Maria akompañ aita, luta ho tia, sustenta sarani sira iha funu hasoru forsa sira aat nian. Orasaun ho Maria, espesialmente Rozáriu – atenção: Rozáriu! Imi reza Rozáriu lorloron? Maibé, ha’u la haten… [sarani sira hakilar: sin!] Sériu? Di’ak, orasaun ho Maria, espesialmente Rozáriu, nia mós iha dimensaun “agonístika”, katak, luta nian, orasaun ida ne’ebé fó apoiu iha luta kontra buat aat no ninia aliadu sira. Rozáriu sustenta ita iha funu ne’e.

Leitura daruak ko’alia kona-ba ressurreisaun. Apóstolu Paulo, hodi hakerek ba Koríntiu sira, insiste iha faktu katak sai sarani signifika fiar katak Kristu moris hi’as tebes duni husi mate sira. Ita-nia fiar tomak bazeia iha lialoos fundamentál ida-ne’e, ne’ebé la’ós ideia ida, maibé eventu ida. No mistériu Assunsaun Maria nian iha isin no klamar em integra an tomak iha Kristunia Ressurreisaun. Iha Oan nia pasajen liuhusi mate, nia dada nia Inan nia umanidade. Jezús tama dala ida ba nafatin mai ita hotu iha moris rohan-laek ho nia umanidade tomak, ne’ebé nia simu husi Maria. Nune’, Nia, Inan, ne’ebé tuir Nia ho modu fiél durante ninia moris tomak, tuir Nia ho fuan tomak, tama ho Nia iha moris rohan-laek, ne’ebé ita mós hanaran Lalehan, Paraízu, Aman nia Uma.

Maria mós koko martíriuKrús nian: martíriu nia fuan nian, martíriu klamar nian. Nia terus maka’as, iha-nia fuan, enkuantu Jezús terus iha Krús. Nia koko Oan nia Paixaun iha nia klamr tomak. Nia sai ida de’it ho modu totál ho Nia iha mate, nune’e Nia simu don ressurreisaun nian. Kristu nu’udar fuan foun sira ne’ebé Moris-Hi’as, no Maria nu’udar fuan foun sira ne’ebé hean maksoi’n, sira uluk ne’ebé “pertense ba Kristu”. Nia mak ita-nia Inan, maibé ita bele mós dehan katak nia ita-nia reprezentante, ita-nia biin, ita-nia biin boot; Nia mak uluk liu husi sira ne’ebé hetan redensaun be bá iha Lalehan.

Evanjellu sujere mai ita liafuan datoluk: esperansa. Esperansa mak virtude ema-sira ne’ebé koko konflitu nian, luta loroloron entre vida no mate, entre di’ak no aat, sira-ne’ebé fiar iha Kristu nia Ressurreisaun, iha vitória domin nian. Ita rona knananuk Maria nian, Magnificat: knananuk esperansa nian, knananuk Maromaknia Povu nian iha ninia dalan liuhusi istória. Knanauk santu no santa lubun boot sira-nian, balun ita koñese, seluk – barak liu – ita la koñese, maibé Maromak koñese didi’ak: inan sira, aman sora. Katekista sira, misionáriu sira, padre sira, madre sira, foin-sa’e sira, no labarik sira mós, avó-mane no avó-feto sira; sira enfrenta luta moris nian, hodi lori iha fuan ema ki’ik no haraik-an sira-nia esperansa. Maria dehan: «Ha’u-nia klamar hahí Na’i» – ohin Kreda mós hananu hanesan, no hananu iha parte hotu mundu nian. Knananuk ne’e intensu tebes liuliu iha fatin sira Kristu nia Isin sei terus Paixaun ohin loron. Iha-ne’ebé iha Krús, mai ita sarani sira, iha esperansa, nafatin. Se la iha esperansa, ita la’ós sarani. Tanba ne’e ha’u gosta hateten: keta husik ema na’ok esperansa husi imi. Atu la na’ok esperansa husi imi, tanba forsa ne’e grasa ida, don ida Maromak nian ne’ebé lori ita ba oin, hodi hateke ba Lalehan. No Maria iha nafatin iha ne’ebá. Besik komunidade sira, ita-nia maluks ira-ne’e, la’o ho sira, terus ho sira, no hananu ho sira Magnificat esperansa nian.

Maun no biin-alin sira, ho fuan ita sai ida de’it ho knanauk pasiénsia no vitóri anian ida-ne’e, luta no ksolok nian, ne’ebé tutan Kreda triunfante ho Kreda peregrina, katak, ita sira ne’e; ne’ebé tutan rai ho Lalehan, ne’ebé tutan ita-nia istória ho eternidade, ne’ebé ita la’o daudaun bá. “Assim seja”.